Η συριακή βία είναι μέρος μιας περίπλοκης δυναμικής. Επί του παρόντος, η κεντρική κυβέρνηση του Al-Sharaa ελέγχει περίπου το 60-70% της εθνικής επικράτειας.
Τον περασμένο Μάρτιο, ένοπλες συγκρούσεις οδήγησαν σε σφαγή της κοινότητας των Αλεβιτών, στην περιοχή της Λαττάκειας, με περίπου 1.700 νεκρούς.
Πρόσφατα, τέλος Ιουνίου, η κυβέρνηση στη Δαμασκό αιφνιδιάστηκε από την επίθεση του Ισλαμικού Κράτους στην ελληνορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Ηλία στην Δαμασκό, με 25 νεκρούς.
Γεγονότα σαν και αυτά, αποδυναμώνουν τη συριακή κυβέρνηση, καθώς εμφανίζεται, ανίκανη να προστατεύσει τους πολίτες της, και ιδιαίτερα αδύναμη απέναντι στις πολιτοφυλακές και τις ένοπλες συμμορίες, οι οποίες εκβιάζουν και δολοφονούν αμάχους σε ορισμένες περιοχές της χώρας. Όλα αυτά, ενώ ο Al-Sharaa επισκέπτεται διεθνείς πρωτεύουσες, προσπαθώντας να αποδείξει, ότι έχει τον πλήρη έλεγχο της κατάστασης με στόχο να προσελκύσει τις - τεράστιες - επενδύσεις, οι οποίες απαιτούνται για την ανασυγκρότηση της χώρας του.
Η περίπτωση των Δρούζων
Οι Δρούζοι είναι μια εθνο-θρησκευτική ομάδα, με μονοθεϊστική πίστη προερχόμενη από το σιιτικό Ισλάμ. Η ομάδα των Δρούζων είναι διάσπαρτη μεταξύ του Λιβάνου, της Συρίας, της Ιορδανίας και του Ισραήλ (ειδικά στα Υψίπεδα του Γκολάν), με μικρότερες κοινότητες σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Συνολικά αριθμεί περίπου 1 εκατ. πιστών, από τους οποίους 600 χιλ. στη Συρία.
Στο Ισραήλ, υπάρχουν περίπου 150 χιλ. Δρούζοι, οι οποίοι απολαμβάνουν ένα ειδικό καθεστώς. Είναι πλήρεις πολίτες και, σε αντίθεση με τους περισσότερους Άραβες με ισραηλινά διαβατήρια, υπόκεινται σε υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, υπηρετώντας στον στρατό (IDF) με ισχυρό αίσθημα πίστης στο κράτος.
Ωστόσο, στο υψίπεδο του Γκολάν, το οποίο προσαρτήθηκε μονομερώς από το Ισραήλ το 1981, πολλοί Δρούζοι δεν έχουν αποδεχθεί την ισραηλινή υπηκοότητα και εξακολουθούν να ταυτίζονται με τη Συρία. Οι Δρούζοι της Συρίας, είναι συγκεντρωμένοι κυρίως στην περιοχή Suweyda, στον Νότο, όπου και οι πρόσφατες συγκρούσεις. Το καθεστώς Άσαντ τους είχε ανεχτεί, παρουσιαζόμενο γενικότερα ως προστάτης των μειονοτήτων κατά των σουνιτικών τζιχαντιστικών ομάδων, αλλά δεν τους χορήγησε κάποια σημαντική αυτονομία.
Το 2023 και το 2024, ξέσπασαν διαμαρτυρίες εναντίον του Άσαντ στη Suweyda, υπό την ηγεσία των Δρούζων, οι οποίοι διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο στην ανατροπή του καθεστώτος, τον Δεκ. 2024. Όμως, η άνοδος στην εξουσία του Al-Sharaa και των οπαδών του έχει διχάσει τους Δρούζους.
Ο μεταβατικός πρόεδρος συναντήθηκε εγκάρδια με πολλούς αξιωματούχους και ηγέτες των κοινοτήτων τους στη Δαμασκό, και από τους πρώτους περιφερειακούς ηγέτες οι οποίοι έγιναν δεκτοί στη συριακή πρωτεύουσα, ήταν ο ηγέτης των Δρούζων του Λιβάνου Walid Jumblatt. Παρ 'όλα αυτά, ορισμένες πολιτοφυλακές των Δρούζων ανακοίνωσαν στις 24 Φεβρ, τον σχηματισμό μιας «συντονιστικής αρχής των επιχειρήσεων», αρνούμενες ουσιαστικά να διαλυθούν και να ενσωματωθούν στις νέες τακτικές δυνάμεις της Συρίας.
Ισραηλινό προτεκτοράτο;
Το Ισραήλ, από την πλευρά του, έχει ήδη αρχίσει να προσεγγίζει τους Δρούζους. Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου έχει δηλώσει, ότι θέλει μια πλήρη «αποστρατιωτικοποίηση» της νοτιοδυτικής Συρίας, όπου οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) δημιούργησαν επτά μόνιμα φυλάκια, συγκεκριμένα στη συριακή πλευρά του Γκολάν.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έχει επίσης επισημάνει: «Δεν θα επιτρέψουμε στις δυνάμεις του HTS ή στον νέο συριακό στρατό να εισέλθουν στην περιοχή νότια της Δαμασκού και δεν θα ανεχθούμε καμία απειλή για την κοινότητα των Δρούζων στη νότια Συρία». Επιπλέον, σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου, το Ισραήλ αναπτύσσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα, το οποίο θα επιτρέπει στους Σύριους Δρούζους να εργάζονται σε ισραηλινές περιοχές στα Υψίπεδα του Γκολάν.
Είναι, στην πραγματικότητα, μια προσπάθεια επέκτασης της ισραηλινής κηδεμονίας στις κοινότητες των Δρούζων στη νότια Συρία, λογική η οποία θα μπορούσε να κορυφωθεί με τη διαίρεση της Συρίας σε ζώνες επιρροής, εξωτερικά καθοδηγούμενες.
Εν τω μεταξύ, η αντίθεση στην ισραηλινή εμπλοκή από ομάδες Δρούζων πολιτών στη Suwayda αυξάνεται. Οι ομάδες αυτές έχουν απορρίψει δημοσίως «οποιαδήποτε ξένη παρέμβαση» και προειδοποίησαν, ότι η εξωτερική εμπλοκή θα μπορούσε να «τροφοδοτήσει εντάσεις» και να βλάψει τον εύθραυστο κοινωνικό ιστό της πόλης. Πρόκειται για μια υφέρπουσα διάσταση μεταξύ των διαφόρων φιλο-ισραηλινών και αντι-ίσραηλινών δρουζικών φατριών.
Θρησκευτικοί ηγέτες της κοινότητας των Δρούζων, εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση, δηλώνοντας την πίστη τους στην κυριαρχία της Δαμασκού: «Δεν επιδιώκουμε εξωτερική προστασία - είπαν - και σίγουρα όχι από το Ισραήλ».
Σε ένα διάγγελμα νωρίς το πρωί (17/7/) προς το έθνος -το πρώτο από τότε που ξέσπασαν οι θρησκευτικές συγκρούσεις την Κυριακή, και η ισραηλινή πολεμική αεροπορία έπληξε στόχους στη Συρία, προκειμένου να αναχαιτίσει τζιχαντιστές και συμπράττουσες κυβερνητικές δυνάμεις - ο Σύριος πρόεδρος, σε μια προσπάθεια αποφόρτισης της τεταμένης κατάστασης, και εξισορρόπησης των τάσεων, δεσμεύτηκε, ότι θα υπάρξει λογοδοσία για όσους βρίσκονται πίσω από τη βία στην επαρχία Suwayda, όπου οι Δρούζοι πλειοψηφούν.
Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που εδρεύει στο Ηνωμένο Βασίλειο, δήλωσε ότι τουλάχιστον 374 άνθρωποι φονεύθηκαν στις συγκρούσεις, όπου ήρθαν αντιμέτωπες φατρίες των Δρούζων, άλλες αμυνόμενες και άλλες συνεργαζόμενες με τις σουνιτικές φυλές των Βεδουίνων και τα συριακά στρατεύματα, που τις υποστηρίζουν.
Oι σχέσεις του Ισραήλ με τους Κούρδους
Οι Κούρδοι, ένας μη αραβικός πληθυσμός, ο οποίος μιλάει μια ιρανική κατά βάση γλώσσα, είναι διασπαρμένοι μεταξύ της Τουρκίας, του Ιράν, του Ιράκ και της Συρίας (με μικρές κοινότητες επίσης στις χώρες του Καυκάσου). Μια σημαντική περίπτωση παρέμβασης του Τελ Αβίβ στο παρελθόν, αφορά την ισραηλινή υποστήριξη προς τους Κούρδους του Ιράκ, κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970.
Οι Κούρδοι ήταν σε αντίθεση με την κεντρική κυβέρνηση στη Βαγδάτη, η οποία ήταν μέρος του αντι-ισραηλινού αραβικού μετώπου. Το Ισραήλ τους παρείχε στρατιωτική βοήθεια και εκπαίδευση, θεωρώντας τους ως φυσικό σύμμαχο για την αποδυνάμωση ενός εχθρικού αραβικού κράτους, όπως το Ιράκ.
Σήμερα, η υποστήριξη του Ισραήλ αφορά τους Κούρδους της Συρίας και ειδικότερα τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), μια στρατιωτική συμμαχία, η οποία κυριαρχείται από το YPG (Μονάδες Προστασίας του Λαού), το οποίο θεωρείται από πολλούς, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, τρομοκρατική οργάνωση.
Κοινά συμφέροντα Ισραήλ και SDF
Μετά την πτώση του Άσαντ και την άνοδο στην εξουσία των σουνιτικών τζιχαντιστικών πολιτοφυλακών, υπό την ηγεσία του Ahmed Al-Sharaa, οι Κούρδοι της Συρίας και το εβραϊκό κράτος αντιμετωπίζουν οι μεν τους δε με αμοιβαίο ενδιαφέρον, διαβλέποντας ο ένας στον άλλο ένα δυνητικο συνεργάτη προκειμένου να επιδιώξουν τους στόχους τους.
Η νέα κυβέρνηση στη Δαμασκό θα επιθυμούσε να ενσωματώσει στις τακτικές συριακές ένοπλες δυνάμεις, τις SDF και να θέσει τέλος στην Αυτόνομη Διοίκηση στη Βορειοανατολική Συρία (AANES), που ελέγχεται από αυτές. Ωστόσο, οι κουρδικοί σχηματισμοί δεν έχουν καμία πρόθεση να παραδώσουν τα όπλα τους χωρίς εγγυήσεις, δεδομένου, ότι η πιθανότητα μιας πλήρους κλίμακας τουρκικής επίθεσης εναντίον τους εξακολουθεί να υφίσταται.
Το Ισραήλ, από την άλλη πλευρά, έδειξε αμέσως καχυποψία προς τη νέα συριακή διοίκηση, και κατέστρεψε προληπτικά, όπλα, αεροπλάνα και αποθήκες του παλαιού καθεστώτος αμέσως μετά την πτώση του Άσαντ, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από την κυβέρνηση Al Sharaa.
Στον τρέχοντα χρόνο, το Ισραήλ στοχεύει να δημιουργήσει μια ευρύτερη «ουδέτερη ζώνη» στο έδαφος της Συρίας - μετά την κατάληψη της ουδέτερης ζώνης που υπάρχει ήδη στα Υψίπεδα του Γκολάν.
Κουρδο-Ισραηλινός Άξονας;
Μόλις ανέλαβε καθήκοντα τον περασμένο Νοέμ, 2024, δηλ. πριν από την πτώση του Άσαντ, ο ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Gideo Sa'ar δήλωσε ότι «ο κουρδικός λαός είναι ένα μεγάλο έθνος, ένα από τα μεγάλα έθνη χωρίς πολιτική ανεξαρτησία. Είναι ο φυσικός μας σύμμαχος».
Ο Yair Golan, μέλος της αντιπολίτευσης, τόνισε επίσης σε ανάρτησή του στο X: «Το Ισραήλ πρέπει να ανησυχεί για ένα θεμελιώδες πράγμα: μια τουρκική επίθεση εναντίον των Κούρδων στη Συρία. Το Ισραήλ πρέπει…. να υποστηρίξει τους Κούρδους. Ένα ισχυρό κουρδικό έδαφος είναι ασφάλεια για το Ισραήλ».
Σε ανταπόδοση από τους Κούρδους, ο Ilham Ahmed, συμπρόεδρος της ελεγχόμενης από τις SDF Αυτόνομης Διοίκησης, δήλωσε: «Η κρίση στη Μέση Ανατολή απαιτεί από όλους να καταλάβουν, ότι χωρίς το Ισραήλ και τον εβραϊκό λαό, δεν μπορεί να βρεθεί μια δημοκρατική λύση για την περιοχή».
Το πώς, ωστόσο, αυτός ο «κουρδο-ισραηλινός άξονας» μπορεί πραγματικά να υλοποιηθεί είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα, ειδικά μετά την έκκληση του ιστορικού Κούρδου ηγέτη Αμπντουλχ Οτσαλάν στις 27 Φεβρ., με την οποία ζήτησε τον τερματισμό του ένοπλου αγώνα κατά του τουρκικού κράτους και τη διάλυση του PKK, του μητρικού πυρήνα των κουρδικών δυνάμεων στη Συρία. Ωστόσο, ο διοικητής των SDF Μαζλούμ Αμπντί επισήμανε, ότι η έκκληση του «Apo» - όπως συχνά αποκαλείται ο Οτσαλάν - δεν ισχύει για την ομάδα της οποίας ηγείται στη Συρία.
Συμπερασματικά, οι προσεγγίσεις του Τελ Αβίβ με τους Κούρδους και τους Δρούζους της Συρίας θα μπορούσαν ενδεχομένως να ενταχθούν στην λογική της ιστορικής «περιφερειακής πολιτικής» του Ισραήλ.
Σημαντική όμως για την εξέλιξη μιας τέτοιας εκδοχής, θα ήταν η σχέση της Άγκυρας με την Δαμασκό, και η υπό διαμόρφωση ισορροπία των δυνάμεων στην περιοχή, με κατά πάσα πιθανότητα αυξημένο το βάρος της τουρκικής παρουσίας.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής
