Όταν η Microsoft ανακοίνωσε τον Μάιο την απόλυση 6.000 εργαζομένων, οι αναλυτές επιβεβαίωσαν κάτι που εδώ και καιρό πλανιόταν ως μια σκέψη ανησυχητική για τον χώρο της εργασίας: η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι πια ένα εργαλείο παρασκηνίου — έχει αρχίσει να αναδιαμορφώνει ριζικά την ίδια την εργασία. Πολύ πρόσφατα, και συγκεκριμένα στις 2 Ιουλίου, η Microsoft προχώρησε σε νέο κύμα απολύσεων, καταργώντας 9.000 επιπλέον θέσεις εργασίας — περίπου το 4% του παγκόσμιου ανθρώπινου δυναμικού της.
Συνολικά, οι απολύσεις ξεπερνούν πλέον τις 15.000 και συνιστούν μία από τις μεγαλύτερες περικοπές προσωπικού σε μεγάλο τεχνολογικό κολοσσό των ΗΠΑ φέτος. Πρόκειται για ένδειξη μιας βαθύτερης αναδιάρθρωσης στον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται και εκτελείται η εργασία στην εποχή των «έξυπνων» μηχανών.
Δεν είναι παράλογο να υποθέσει κανείς —ίσως και με μία δόση ειρωνείας— ότι η Microsoft απέλυσε και ανθρώπους που συνέβαλαν οι ίδιοι στη δημιουργία των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης της. Ακόμη πιο ανησυχητικό δε, είναι το γεγονός ότι οι απολύσεις φάνηκε να στοχεύουν κυρίως μεσαία διοικητικά στελέχη, και όχι απλούς υπαλλήλους.
Ένα Ραγδαία Μεταβαλλόμενο Τοπίο Εργασίας για Νέους και Στελέχη
Καθήκοντα που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν βασικά για τις πρώτες επαγγελματικές εμπειρίες —όπως η σύνταξη αγγελιών, η συγγραφή αναφορών και η διενέργεια βασικής έρευνας— μπορούν πλέον να ανατεθούν σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία τα εκτελούν με ταχύτητα και συνέπεια. Αυτό έχει οδηγήσει πολλές εταιρείες να περιορίσουν τις προσλήψεις νεοεισερχόμενων ή να επανεξετάσουν ολόκληρα προγράμματα επαγγελματικής εξέλιξης.
Η αλλαγή αυτή γίνεται ιδιαίτερα αισθητή στους πρόσφατους αποφοίτους πανεπιστημίων, οι οποίοι εισέρχονται στην αγορά εργασίας τη στιγμή που τα παραδοσιακά «μονοπάτια εισόδου» στις εταιρείες περιορίζονται. Θέσεις όπως αυτή του αναλυτή ή του καταχωρητή δεδομένων είτε αυτοματοποιούνται ή συγχωνεύονται.
Όποιος έχει χρησιμοποιήσει εργαλεία όπως το ChatGPT ή το Claude έχει σίγουρα διαπιστώσει ότι είναι ικανά να εκτελέσουν βασική έρευνα σχεδόν για οποιοδήποτε θέμα (εάν και όχι πάντα με ακρίβεια).
Ταυτόχρονα, καταρρίπτεται και η παλαιά αντίληψη ότι οι διοικητικές θέσεις είναι «θωρακισμένες» απέναντι στον αυτοματισμό. Η απόφαση της Microsoft να επικεντρώσει τις περικοπές της κυρίως σε μεσαία στελέχη —ειδικά στον τομέα της ανάπτυξης προϊόντων— εντείνει τα ερωτήματα γύρω από τη βιωσιμότητα αυτών των ρόλων.
Καθώς τα συστήματα AI εξελίσσονται, οι εταιρείες τα αξιοποιούν για την παρακολούθηση της παραγωγικότητας, την καταγραφή της προόδου σε έργα, ακόμη και για την αξιολόγηση της απόδοσης ομάδων και ατόμων — αρμοδιότητες που μέχρι πρόσφατα ανήκαν αποκλειστικά σε ανθρώπους-προϊσταμένους. Πολλοί αναλυτές πιστεύουν πλέον ότι ολόκληρα επίπεδα διοίκησης ενδέχεται να καταργηθούν, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αναλάβει την εποπτεία και τον συντονισμό της εργασίας.
Οι απολύσεις στη Microsoft ενδέχεται να αντικατοπτρίζουν αυτή την εξέλιξη. Στο πλαίσιο μιας προσπάθειας για πιο «οριζόντια» οργανωτική δομή, η εταιρεία κινείται προς ένα μοντέλο όπου λιγότεροι μάνατζερς επιβλέπουν μεγαλύτερες ομάδες, με τη βοήθεια έξυπνων εργαλείων που προσφέρουν σε πραγματικό χρόνο πλήρη εποπτεία για την εργασία και την απόδοση.
Τα εργαλεία αυτά είναι σε θέση να συνοψίζουν συσκέψεις, να μετρούν την ταχύτητα εκτέλεσης έργων και να δημιουργούν πίνακες απόδοσης — όλα όσα παλαιότερα ανήκαν στη σφαίρα ευθύνης των μεσαίων στελεχών. Σε ορισμένες εταιρείες, τέτοια συστήματα ήδη συμβάλλουν στις αποφάσεις για αυξήσεις, προαγωγές ή κατανομή πόρων.
Για τη Microsoft, η ενσωμάτωση αυτών των εργαλείων εντάσσεται σε μια γενικότερη στρατηγική επένδυσης στις υποδομές AI. Η αυξανόμενη εξάρτηση, όμως, από τέτοιες πλατφόρμες γεννά κρίσιμα ερωτήματα για το μέλλον της διοίκησης: Πόσο μεγάλο μέρος και ποιο από τον συντονισμό, την εποπτεία και τη λήψη αποφάσεων μπορεί να περάσει στα χέρια των μηχανών;
Τα Έμπειρα Στελέχη Παραμένουν Ακόμη Αλώβητα - Μάλλον...
Παρά τις εξελίξεις, πολλοί ειδικοί προειδοποιούν ότι υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να συνεισφέρει η τεχνητή νοημοσύνη στη διοίκηση των εταιρειών. Αν και μπορεί να επεξεργάζεται τεράστιους όγκους δεδομένων, να αναλύει στατιστικά και να προσφέρει πρακτικά συμπεράσματα, παραμένει δύσκολο να αντικαταστήσει δεξιότητες όπως η λήψη σημαντικών αποφάσεων, η διαίσθηση και η ανθρώπινη επικοινωνία.
Όπως οι αριθμομηχανές δεν εξαφάνισαν την ανάγκη κατανόησης των μαθηματικών, έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη δεν πρόκειται να καταργήσει την κριτική σκέψη — απλώς επιταχύνει και ενισχύει τις δυνατότητες του ανθρώπου. Ίσως τελικά η AI να είναι ένας νέος «νοητικός επιταχυντής», που μας επιτρέπει να εστιάσουμε σε όσα έχουν πραγματική σημασία.
Σε αυτό το πλαίσιο, ορισμένοι αναλυτές τονίζουν ότι δεν πρέπει να αποδίδουμε τις απολύσεις της Microsoft αποκλειστικά στην υιοθέτηση της AI. Παράγοντες όπως οι μεταπανδημικές αναπροσαρμογές κόστους ή οι μετατοπίσεις στις επιχειρηματικές προτεραιότητες είναι επίσης καθοριστικοί. Σε πολλές περιπτώσεις, η τεχνητή νοημοσύνη ίσως απλά λειτουργεί ως εύκολη δικαιολογία.
Παλιές Θέσεις Εργασίας Εξαφανίζονται — Νέες Αναδύονται
Στο ζήτημα που υπάρχει ευρεία συναίνεση είναι στο ότι η AI ενισχύει την παραγωγικότητα σε πολλούς τομείς. Ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική άνθιση και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας — αν και οι νέοι αυτοί ρόλοι ενδέχεται να διαφέρουν εντελώς από τους παλιούς.
Οι νέες θέσεις θα εστιάζουν στην επίβλεψη, καθοδήγηση και βελτιστοποίηση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, στη διασφάλιση της ηθικής τους χρήσης, στη νομολογία που τα διέπει και στην αρμονική τους ενσωμάτωση στον ανθρώπινο χώρο εργασίας.
Στη Microsoft και αλλού, η αυτοματοποίηση των καθηκόντων ρουτίνας δίνει στους εργαζομένους την ευκαιρία να επικεντρωθούν σε πιο δημιουργικές ή στρατηγικές πρωτοβουλίες. Ωστόσο, αυτή η μετάβαση απαιτεί ευελιξία: οι εργαζόμενοι πρέπει να αποκτήσουν νέες τεχνικές δεξιότητες και να μάθουν να συνεργάζονται με τα συστήματα AI.
Η κοινωνική ανησυχία για την απώλεια θέσεων εργασίας λόγω AI αυξάνεται. Ορισμένοι ζητούν αυστηρότερη ρύθμιση και εποπτεία, προειδοποιώντας για τον κίνδυνο μαζικής ανεργίας. Άλλοι θεωρούν ότι αυτές οι ανησυχίες είναι υπερβολικές και η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι τίποτα άλλο από ένα ακόμα κεφάλαιο στην ιστορία της ανθρώπινης εξέλιξης. Πρόκειται λοιπόν για μια ακόμη τεχνολογική μετάβαση ή για μια ριζική ρήξη με το παρελθόν;
Οι επιλογές που θα γίνουν από επιχειρήσεις, πολιτικούς και εργαζομένους τα επόμενα χρόνια θα καθορίσουν αν η τεχνητή νοημοσύνη θα οδηγήσει σε ευημερία ή σε έναν πιο άνισο και κατακερματισμένο κόσμο εργασίας. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η μεταμόρφωση αυτή δεν είναι πια θεωρία — είναι ήδη σε εξέλιξη.
* Ο Θάνος Παπαδημητρίου διδάσκει επιχειρηματικότητα στο NYU Stern της Νέας Υόρκης και εφοδιαστική αλυσίδα στο SDA Bocconi της Μουμπάι. Είναι συνιδρυτής της τεχνολογικής startup, Moveo AI.
