Αμφιλεγόμενος νόμος
Για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου, η Ουκρανία βιώνει αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, οι οποίες σημειώθηκαν σε πολλές πόλεις, σε όλη τη χώρα.
Η δυσαρέσκεια των διαδηλωτών που βγήκαν στους δρόμους στο Κίεβο, το Λβιβ, την Οδησσό και το Ντνίπρο προκαλείται από την ψήφιση στο κοινοβούλιο ενός νομοσχεδίου, που έφερε η κυβέρνηση, και το οποίο -σύμφωνα με τους αντιπάλους- στερεί το ουκρανικό πολιτικό σύστημα από την άμυνά του κατά της διαφθοράς.
Ο νέος νόμος προβλέπει, ότι τα δύο όργανα καταπολέμησης της διαφθοράς της χώρας, η NABU (Εθνική Υπηρεσία Καταπολέμησης της Διαφθοράς) και η SAPO (Εξειδικευμένη Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς) θα πρέπει να λογοδοτούν πλέον στον Γενικό Εισαγγελέα, μια πολιτική προσωπικότητα που διορίζεται απευθείας από τον πρόεδρο.
Ο νέος νόμος προτάθηκε από το κόμμα του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, "Υπηρέτης του Λαού", το οποίο διασφάλισε την πλειοψηφία των ψήφων υπέρ του «ναι» στο κοινοβούλιο. Οι υπόλοιπες ψήφοι προήλθαν από πολύ διαφορετικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένων φιλορωσικών σχηματισμών. Σε ομιλία του, αρκετές ώρες μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου στο κοινοβούλιο, ο πρόεδρος είπε, ότι και οι δύο υπηρεσίες θα συνεχίσουν να λειτουργούν, αλλά ότι ήταν απαραίτητο να «απελευθερωθούν από τη ρωσική επιρροή».
Αλλά μετά την ψήφιση του νόμου, εκατοντάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στο Κίεβο για τη μεγαλύτερη αντικυβερνητική διαδήλωση από την έναρξη της ρωσικής εισβολής τον Φεβρουάριο του 2022.
Σύμφωνα με το Politico (22/7), ο νόμος υπονομεύει τη δέσμευση του Κιέβου για την καταπολέμηση της διαφθοράς και απειλεί να ακυρώσει την υποψηφιότητά του για ένταξη στην ΕΕ, εξ ου και η υπερψήφισή του από τις φιλορωσικές ομάδες του κοινοβουλίου.
Τους τελευταίους μήνες, σύμφωνα με τον ουκρανικό Τύπο, οι ουκρανικές υπηρεσίες καταπολέμησης της διαφθοράς έχουν διεξαγάγει έρευνες για αρκετά μέλη του κυβερνώντος κόμματος, μεταξύ των οποίων και συνεργάτες του προέδρου, όπως ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Oleksiy Chernyshov.
Απροσδόκητη ανατροπή
Σύμφωνα με τον νέο νόμο, ο, ελεγχόμενος από τον πρόεδρο, Γενικός Εισαγγελέας θα μπορεί να εκδίδει εντολές και προς τις δύο υπηρεσίες και να αναλαμβάνει τον έλεγχο ευαίσθητων αρχείων, με κίνδυνο να διαταραχθεί η ισορροπία του δικαστικού συστήματος, ενός από τους κύριους κόμβους της εύθραυστης δημοκρατίας της Ουκρανίας.
Η έγκριση του νόμου έχει προκαλέσει δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση, η οποία ύφερπε για αρκετούς μήνες, επιδεινούμενη από τις δυσκολίες στο μέτωπο.
Ορισμένες στρατιωτικές ενώσεις έχουν μιλήσει κατά του νόμου, ενώ αρκετά μέσα ενημέρωσης έχουν προειδοποιήσει κατά της υποβάθμισης των δημοκρατικών προτύπων.
«Την περασμένη εβδομάδα καταγγείλαμε μια αντιδημοκρατική οπισθοδρόμηση στην Ουκρανία. Σήμερα, είναι εκεί για να το δουν όλοι» δήλωσε η Όλγα Ρουντένκο, αρχισυντάκτρια της Kyiv Independent, προσθέτοντας: «Αυτός δεν είναι ο λόγος για τον οποίο ο λαός μας πολέμησε και πέθανε και είναι τρομερά άδικο γι 'αυτόν» ( Olga Rudenko, X, 22/7).
Αμηχανία στην Ευρώπη
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πληροφορήθηκε επίσης με αμηχανία και ανησυχία την έγκριση του νέου νόμου. Η Marta Kos, Επίτροπος αρμόδια για τη διεύρυνση, χαρακτήρισε την ψηφοφορία «ένα πολύ σοβαρό βήμα προς τα πίσω», υπενθυμίζοντας ότι η NABU και η SAPO «είναι θεμελιώδεις φορείς για τη μεταρρυθμιστική ατζέντα της Ουκρανίας» και πρέπει να λειτουργούν «ανεξάρτητα για την καταπολέμηση της διαφθοράς και τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των πολιτών».
Οι πρεσβευτές της G7 εξέφρασαν επίσης ανησυχίες σχετικά με τις μεθόδους των ερευνών και τη συγκέντρωση της δικαστικής εξουσίας στο πρόσωπο του διοριζόμενου από τον πρόεδρο, Εισαγγελέα.
Η ΕΕ, η οποία υποστηρίζει σθεναρά την Ουκρανία στην αντίστασή της κατά της ρωσικής εισβολής -και η οποία, τώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες του Ντόναλντ Τραμπ αμφιβάλλουν για την αξία της βοήθειας προς την Ουκρανία, βρίσκεται εκτεθειμένη στην πρώτη γραμμή της υποστήριξης προς το Κίεβο- υπενθύμισε, ότι η οικονομική της στήριξη συνδέεται στενά «με την πρόοδο όσον αφορά τη διαφάνεια, τη δικαστική μεταρρύθμιση και τη δημοκρατική διακυβέρνηση». Η ένταξη της Ουκρανίας στην Ένωση «θα απαιτήσει ισχυρή ικανότητα καταπολέμησης της διαφθοράς και διασφάλισης της θεσμικής αντοχής», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος της Επιτροπής Γκιγιόμ Μερσιέ.
Η αμηχανία στις Βρυξέλλες αντικατοπτρίζει εκείνη πολλών Ουκρανών πολιτών για τους οποίους, όπως γράφει η Kyiv Independent «με την απόφαση να υπογράψει, ο Ζελένσκι πρόδωσε την ουκρανική δημοκρατία».
Επίπτωση στις συναντήσεις με Ρωσία
Είναι σε αυτό το κλίμα σύγχυσης και διχασμού, που η Ουκρανία αντιμετωπίζει τον νέο γύρο απευθείας συναντήσεων μεταξύ του Κιέβου και του Κρεμλίνου στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι, διαβεβαιώνει ότι «η Ουκρανία είναι έτοιμη να εργαστεί με τον πιο παραγωγικό δυνατό τρόπο» για να αναζητήσει μια ειρηνική λύση στη σύγκρουση. Από την πλευρά της, η Μόσχα προειδοποίησε, ότι δεν πρέπει να αναμένονται «θαύματα ή ξαφνικές στροφές» από τις διαπραγματεύσεις και ανακοινώνει αντικυρώσεις εναντίον «εκπροσώπων των ευρωπαϊκών θεσμών και των χωρών μελών της ΕΕ» ως απάντηση στα δύο τελευταία πακέτα κυρώσεων που ενέκρινε η ΕΕ.
Η ανησυχία πολλών είναι, ότι ο νόμος που εγκρίθηκε από το κοινοβούλιο του Κιέβου θα καταλήξει να επηρεάσει τις σχέσεις με τους συμμάχους και, ως εκ τούτου, δυνητικά την έκβαση του πολέμου, δεδομένης της δυσαρέσκειας και της έντονης αμφιβολίας στην ηγεσία τους, που προκλήθηκε στους πολίτες.
Από την Ουάσιγκτον, όπου έκανε έκκληση για μεγαλύτερη υποστήριξη από τις ΗΠΑ στην Ουκρανία, ο Ευρωπαίος Επίτροπος Άμυνας, Andrius Kubilius, δήλωσε: «Στον πόλεμο, η εμπιστοσύνη μεταξύ του μαχόμενου έθνους και της ηγεσίας του είναι περισσότερο σημαντική από τα σύγχρονα όπλα: δύσκολο να κατασκευαστεί και να διατηρηθεί, αλλά εύκολο να χαθεί με ένα σημαντικό λάθος».
Σε ανάρτησή του στο Instagram ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Κιέβου Dmytro Kuleba, που αποχώρησε το 2024, σημείωσε: «Αυτή είναι μια κακή μέρα για την Ουκρανία».
Ο νόμος αφαιρεί την ανεξαρτησία της υπηρεσίας κατά της Διαφθοράς (NABU) και του γραφείου του Ειδικού Εισαγγελέα κατά της Διαφθοράς (SAPO), θέτοντάς τα υπό τον έλεγχο του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος διορίζεται απευθείας από τον Πρόεδρο. Οι δύο θεσμοί καταπολέμησης της διαφθοράς, ακρογωνιαίοι λίθοι των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων στη χώρα, θεσπίστηκαν χάρη στην επιθυμητή συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την πίεση της ουκρανικής κοινωνίας των πολιτών το 2014, και είναι απαραίτητοι για τη συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ. Με τη μεγάλη αντίδραση στον νέο νόμο, δημιουργούνται ουσιώδη ερωτηματικά και προβληματισμοί σε μια κρίσιμη καμπή του ρωσο-ουκρανικού πολέμου. Ενδεχομένως, είναι αναγκαία πλέον η επαναφορά της εκλογικής διαδικασίας και η εγκατάσταση νέας κυβέρνησης στο Κίεβο, νομιμοποιημένης από την ψήφο των πολιτών, η οποία θα διαχειριστεί τη συνέχεια του ουκρανικού θέματος.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής
