Σε μία πρόταση, η Μεταπολίτευση, το 1974-75, είναι η ιστορική στιγμή κατά την οποία η χώρα επέτυχε οριστικά την κατοχύρωση της εδραιωμένης, φιλελεύθερης δημοκρατίας και της δυτικής/ευρωπαϊκής της ταυτότητας. Είναι, με άλλα λόγια, μια κρίσιμη καμπή στη νεότερη και σύγχρονη ιστορία του κράτους μας.
Αναφορικά με το μεγαλύτερο θεσμικό επίτευγμα από το 1974 και μετά, είναι ένα πλέγμα παραγόντων που έπρεπε να συντρέξουν όλοι μαζί. Πρώτον, η υιοθέτηση του Συντάγματος του 1975 που επέφερε το οριστικό ξεπέρασμα της διπλής κρίσης του 20ού αιώνα (Εθνικός Διχασμός και Εμφύλιος Πόλεμος). Δεύτερον, και συνδεδεμένο με το πρώτο, η πλήρης προσχώρηση στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, που έκανε πράξη ένα όνειρο αιώνων του νέου ελληνισμού, δηλαδή να γίνουμε οργανικό τμήμα της Ευρώπης. Τρίτον, η σωστή (ίσως όχι πάντοτε άψογη αλλά πάντως σωστή) εφαρμογή του Συντάγματος από το 1975 έως σήμερα, που επιβεβαίωσε την ιδιότητα της χώρας ως μέλους του ανεπτυγμένου κόσμου και των προηγμένων δημοκρατιών.
Εδώ πρέπει να πούμε ότι ποτέ στην ιστορία δεν υπάρχει happy end, ποτέ η πρόοδος δεν θα είναι αρκετή. Και πάντοτε, στην πορεία του χρόνου θα ανακύπτουν νέες προκλήσεις και προβλήματα. Επομένως, θα ήταν λάθος να δούμε τη Μεταπολίτευση του 1974-75 ή την εποχή από τότε έως σήμερα ως έναν χρονικό ορίζοντα στον οποίο θα μπορούσαν να έχουν γίνει «όλα» και να έχουν λυθεί όλα τα προβλήματα.
Είναι προφανές ότι υπάρχουν ζητήματα, π.χ. στη δυνατότητά μας να αντιλαμβανόμαστε την αναγκαιότητα της συνετής οικονομικής διαχείρισης (το είδαμε άλλωστε αυτό, την περασμένη δεκαετία), στον ρυθμό προσαρμογής της χώρας στις νέες τάσεις. Αλλά αυτό που έχει σημασία είναι να αποφύγουμε τον εφησυχασμό. Το να ζητούμε τη βελτίωση της κατάστασής μας δεν είναι «αμφισβήτηση» του πνεύματος της Μεταπολίτευσης, αλλά δημιουργική συνέχισή του.
Έχω την αίσθηση ότι μεγάλο πρόβλημα του δυτικού κόσμου σήμερα δεν είναι καθαυτοί οι θεσμοί του, αλλά ο τρόπος εφαρμογής τους. Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα – όπως τόσο συχνά λέγεται – του μέτρου. Και για να εφαρμοστεί σωστά, πρέπει να έχουμε το μυαλό μας καθαρό και τη σκέψη μας νηφάλια. Εκεί, στην εμμονή στον ορθολογισμό, θα πρέπει να δοθεί η μάχη· και εφόσον αυτή κερδηθεί, τότε είμαι βέβαιος ότι δεν θα έχουμε προβλήματα έλλειψης μεταρρυθμίσεων.
Όσο για την Ελλάδα, το 1975 η πολιτική ηγεσία έλυσε με επιτυχία τα προβλήματα, θεσμικά και κοινωνικά, που είχαν ως τότε ταλαιπωρήσει τη χώρα. Η ανταπόκριση στις σημερινές προκλήσεις είναι ευθύνη της δικής μας γενιάς. Η ανάγκη της προσαρμογής δεν φεύγει και δεν σταματά ποτέ.
* Ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου είναι Καθηγητής Ιστορίας στο ΕΚΠΑ, γενικός γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.
