Η δίωξη κατά υπουργών γίνεται από τη Βουλή, σε δύο στάδια: το στάδιο της σύστασης επιτροπής προκαταρκτικής εξέτασης και το στάδιο της δίωξης, με βάση πόρισμα της επιτροπής.
Δυστυχώς, ο πολιτικός χαρακτήρας που διαχρονικά αποκτά η διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα την περιορισμένη αξιοπιστία της. Έτσι, μπορεί η αντιπολίτευση να πλειοδοτεί, για λόγους κομματικών ανταγωνισμών και φανατισμού των οπαδών της, σε ακραίες κατηγορίες, που δεν στοιχειοθετούνται. Αλλά και η πλειοψηφία, με ανάστροφη στόχευση, ενδέχεται να προτείνει άσχετα αδικήματα, που επίσης δεν στοιχειοθετούνται, π.χ. διότι αφορούν σε θέματα εκτός υπουργικής αρμοδιότητας ή διότι προϋποθέτουν σκοπό βλάβης των δημοσίων υπηρεσιών, πράγμα δυσαπόδεικτο.
Σε περίπτωση που υπάρχει προοπτική δίωξης, κρίσιμος είναι ο σωστός προσδιορισμός του αδικήματος. Και αυτό για δύο λόγους. Πρώτον, διότι το δικαστικό συμβούλιο που επιλαμβάνεται της δίωξης ούτε αναζητά άλλα αδικήματα, ούτε μπορεί να επεκτείνει τη δίωξη σε συναφή αδικήματα που τυχόν ανακαλυφθούν. Εισαγγελέας δίωξης παραμένει μόνο η Βουλή. Δεύτερον, διότι το Σύνταγμα έχει μία κατακριτέα διάταξη, ότι αν απορριφθεί πρόταση δίωξης, θεωρείται πως ήταν προδήλως αβάσιμη! Έτσι, δεν μπορεί η Βουλή να επανέλθει, εκτός και αν έχουμε νέα περιστατικά ή (νομίζω) νέα στοιχεία.
Η διαδικασία θεωρητικά έχει ορισμένες, ατροφικές, δικλείδες ασφαλείας:
- Η πρώτη είναι η διατύπωση νομικής έκθεσης από τριμελές συμβούλιο εισαγγελικών λειτουργών, πριν αποφασίσει η Βουλή. Αυτό δυστυχώς είναι προαιρετικό και δεν έχει ζητηθεί ποτέ, διότι τα κόμματα δεν θέλουν να αμφισβητείται η πρωτοβουλία κινήσεων. Ο νόμος μπορεί ωστόσο να αλλάξει, ώστε η έκθεση να δίδεται υποχρεωτικά.
- Η δεύτερη δικλείδα είναι η διενέργεια της προκαταρκτικής εξέτασης, ώστε να αποσαφηνιστούν τα ζητήματα και να προσδιοριστεί σωστά το διωκόμενο αδίκημα πριν την άσκηση δίωξης. Θυμίζω εδώ τη συζήτηση για το αν θα είναι τυπική ή ουσιαστική η λειτουργία της επιτροπής της Βουλής. Η γνώμη μου είναι ότι θα ήταν επιτρεπτό η προκαταρκτική εξέταση να μην προχωρήσει σε βάθος, μόνο όμως σε ξεκάθαρες περιπτώσεις, δηλαδή όπου κάτι τέτοιο θα ήταν εντελώς περιττό. Εξάλλου, η κοινοβουλευτική επιτροπή μπορεί, αν δεν θέλει να εμπλακεί η ίδια σε ανακριτικές πράξεις, να τις αναθέσει σε εντεταλμένο εφέτη. Ούτε αυτό έχει όμως ποτέ πράξει.
- Τρίτη δικλείδα, το δικαστικό συμβούλιο, αν τυχόν ανακαλυφθούν συναφή αδικήματα, οφείλει να αποστείλει τα σχετικά στοιχεία πίσω στη Βουλή. Αυτό ισχύει ακόμη και αν η Βουλή έχει απορρίψει πρόταση για αυτά τα αδικήματα, αρκεί να πρόκειται για νέα στοιχεία. Ωστόσο, αν η δίωξη που έχει ασκηθεί κινείται σε εντελώς άλλη κατεύθυνση, πολύ δύσκολα θα ανακαλυφθούν τέτοια στοιχεία.
Ο Νίκος Παπασπύρου είναι αναπλ. καθηγητής συνταγματικού δικαίου και διευθυντής του Εργαστηρίου Συνταγματικών Ερευνών της Νομικής Σχολής (ΕΚΠΑ).
