Η Γη ξεραίνεται και πρέπει να δράσουμε επειγόντως

Του Mark Gongloff*

Μπορεί να μην το πιστεύετε αν έχετε βιώσει μία από τις πλημμύρες που έπληξαν τον πλανήτη από το Τέξας μέχρι το Βιετνάμ αυτό το καλοκαίρι, αλλά η Γη ξεραίνεται όλο και περισσότερο, τουλάχιστον στα μέρη όπου ζει ο περισσότερος κόσμος. Δεδομένου του τρόπου με τον οποίο αυτό μπορεί να επηρεάσει κάθε πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης, από τη γεωργία μέχρι τη γεωπολιτική, είναι καιρός να αρχίσουμε να το αντιμετωπίζουμε ως την έκτακτη ανάγκη που είναι.

Δεδομένα από τους δορυφόρους Gravity Recovery και Climate Experiment της NASA υποδηλώνουν ότι οι ήπειροι χάνουν γλυκό νερό με ανησυχητικό ρυθμό από το 2002, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science Advances. Σε ορισμένα μέρη του πλανήτη ενισχύονται οι βροχές, ειδικά στις τροπικές περιοχές, αλλά τα μέρη που ξεραίνονται το βιώνουν με ταχύτερο ρυθμό. Τα μέρη που ξεραίνονται επεκτείνονται επίσης, «κερδίζοντας» κάθε χρόνο έκταση ίση με περίπου δύο Καλιφόρνιες και πρόσφατα συγχωνεύονται σε «μεγα-ξηρές» περιοχές που εκτείνονται σε τεράστιες εκτάσεις των ηπείρων.

Μία από αυτές τις περιοχές με έντονη ξηρασία ξεκινά από την Αλάσκα και καλύπτει μεγάλο μέρος του Καναδά, από τη Βρετανική Κολομβία έως το Μανιτόμπα. Μια άλλη περιοχή περιλαμβάνει τη νοτιοδυτική πλευρά των ΗΠΑ και την Κεντρική Αμερική. Η μεγαλύτερη περιοχή καλύπτει τρεις ηπείρους, από τις Βρετανικές Νήσους, την Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική στα δυτικά έως την Κίνα και τη Μαλαισία στα ανατολικά. Τα τρία τέταρτα του παγκόσμιου πληθυσμού, ή περίπου 6 δισ. άνθρωποι, ζουν σε περιοχές όπου τα αποθέματα γλυκού νερού έχουν μειωθεί από το 2002.

«Το γλυκό νερό είναι περιορισμένο και το χάνουμε», μου είπε ο Hrishikesh Chandanpurkar, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα και κύριος συγγραφέας της μελέτης. Μεγάλο μέρος του νερού καταλήγει στους αλμυρούς ωκεανούς, συμβάλλοντας περισσότερο στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας από ό,τι η τήξη των πάγων στην Ανταρκτική ή τη Γροιλανδία.

Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι αυτή η τάση επιταχύνθηκε μετά το φαινόμενο El Niño του 2014, το ισχυρότερο που έχει καταγραφεί ποτέ, το οποίο οδήγησε σε αύξηση των διεθνών θερμοκρασιών λόγω της θέρμανσης των υδάτων στον ανατολικό Ειρηνικό. Έκτοτε, οι διεθνείς περιοχές που βιώνουν ακραία ξηρασία σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή έχει αυξηθεί κατά περίπου έξι Καλιφόρνιες ετησίως - παρά το γεγονός ότι η Γη πέρασε το μεγαλύτερο μέρος αυτού του χρόνου σε συνθήκες La Niña, όταν τα νερά στον ανατολικό Ειρηνικό είναι πιο δροσερά. Αυτό υποδηλώνει ότι το 2014 μπορεί να ήταν ένα σημείο καμπής, πέρα από το οποίο η επιστροφή στους κανονικούς κύκλους βροχών-ξηρασίας μπορεί να είναι αδύνατη.

Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι τα περισσότερα από τα ξηρά μέρη της Γης είναι ούτως ή άλλως ιστορικά άνυδρα, εξήγησε ο Chandanpurkar. Όταν υποφέρουν από ακραίες ξηρασίες, αντλούνται τα πολύτιμα υπόγεια ύδατα, τα οποία μπορεί να χρειαστούν χιλιετίες για να αναπληρωθούν. Η νοτιοδυτική περιοχή των Ηνωμένων Πολιτειών, που βρίσκεται σε μια δεκαετή περίοδο μεγάλης ξηρασίας, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Τα δεδομένα του δορυφόρου GRACE δείχνουν ότι η κάτω λεκάνη του ποταμού Κολοράντο - η οποία περιλαμβάνει τμήματα της Αριζόνα, της Καλιφόρνια, της Νεβάδα και του Μεξικού - έχει χάσει νερό ίσο με την ποσότητα της λίμνης Mead από το 2003, σύμφωνα με μια ξεχωριστή μελέτη που πραγματοποιήθηκε νωρίτερα φέτος και στην οποία εργάστηκε και ο Chandanpurkar.

Η κλιματική αλλαγή παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό, καθώς προκαλεί πιο μακρές και πιο σοβαρές ξηρασίες και απορροφά το νερό από το έδαφος μέσω της εξάτμισης. Αλλά όπως και με τις περισσότερες άλλες καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα, η ανθρώπινη συμπεριφορά κάνει τα πράγματα χειρότερα. Στην πραγματικότητα, η μελέτη διαπίστωσε ότι ο σημαντικότερος παράγοντας στην ξηρασία είναι η απώλεια υπόγειων υδάτων, η οποία οφείλεται κυρίως στη δική μας κακή διαχείριση.

Το νερό που αντιστοιχεί στην ποσότητα της λίμνης Mead και που έχει εξαφανιστεί από το κάτω μέρος της λεκάνης του Κολοράντο έχει χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό για την άρδευση της αλφάλφας και άλλων τροφών για αγελάδες, μεγάλο μέρος των οποίων εξάγεται. Η νοτιοδυτική περιοχή των ΗΠΑ είναι επίσης η τοποθεσία πολλών προγραμματισμένων κέντρων δεδομένων, ένας κλάδος που σύμφωνα με μια μελέτη του Lawrence Berkeley National Laboratory που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο, ενδέχεται να καταναλώνει 74 δισ. γαλόνια νερού ετησίως στις ΗΠΑ έως το 2028. Σύμφωνα με το μη κερδοσκοπικό οργανισμό World Resources Institute, περίπου τα δύο τρίτα όλων των κέντρων δεδομένων που έχουν κατασκευαστεί ή έχουν προγραμματιστεί να κατασκευαστούν στις ΗΠΑ από το 2022 βρίσκονται σε περιοχές με υψηλή κρίση υδάτων.

Αυτό δεν είναι μόνο πρόβλημα των ΗΠΑ: η εξάντληση των υπόγειων υδάτων είναι διαδεδομένη στη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, το οροπέδιο του Θιβέτ και τη βόρεια Κίνα, επισημαίνει η μελέτη. Ένας πιθανός λόγος για τον οποίο η απώλεια των υπόγειων υδάτων δεν κυριαρχεί στα πρωτοσέλιδα όπως η κλιματική αλλαγή είναι ότι πάρα πολλοί άνθρωποι το θεωρούν ως ένα περιφερειακό ζήτημα. Δεδομένου ότι επηρεάζει όμως πλέον το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Γης και προκαλεί την άνοδο της στάθμης όλων των θαλασσών, αποτελεί ξεκάθαρα ένα παγκόσμιο πρόβλημα.

Και πρόκειται για μια καταστροφή με μεγάλο αντίκτυπο. Η έλλειψη νερού επηρεάζει τη γεωργία, όπως σε μεγάλο μέρος της νότιας Αφρικής, όπου η ξηρασία κατέστρεψε τις καλλιέργειες και το ζωικό κεφάλαιο και έθεσε 90 εκατ. ανθρώπους σε κίνδυνο οξείας πείνας, σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών τον περασμένο μήνα. Το ζήτημα επηρεάζει και το εμπόριο, όπως στην περίπτωση της διώρυγας του Παναμά, όπου στα τέλη του 2023 η στάθμη του νερού έπεσε σε επίπεδα πολύ χαμηλά για να μπορούν να πλέουν τα μεγάλα πλοία. Οι ξηρασίες στην Ταϊλάνδη και την Ινδία οδήγησαν σε αύξηση των τιμών της ζάχαρης παγκοσμίως, ενώ η ξηρασία στους ελαιώνες της Ισπανίας προκάλεσε δύο χρόνια ραγδαίας αύξησης των τιμών του ελαιόλαδου. Η έλλειψη νερού και τροφίμων προκαλεί μαζική μετανάστευση και βίαιες συγκρούσεις.

Η έλλειψη νερού οδηγεί επίσης σε έλλειψη ενέργειας. Η υδροηλεκτρική ενέργεια παράγει σχεδόν το ένα τρίτο της ηλεκτρικής ενέργειας στη δυτική ακτή των ΗΠΑ, ένα ποσοστό που μειώνεται σταδιακά κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Η διακοπή της υδροηλεκτρικής ενέργειας στη Ζάμπια πέρυσι οδήγησε σε διακοπές ρεύματος διάρκειας 21 ωρών.

Τα καλά νέα είναι ότι αυτή η κρίση έχει λύσεις. Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε περιορίζοντας τη χρήση ορυκτών καυσίμων που υπερθερμαίνουν τον πλανήτη. Θα μπορούσαμε επίσης να τρώμε λιγότερο από αυτό το βόειο κρέας. Σίγουρα, αυτά είναι πιθανώς τα πιο δύσκολα πράγματα, αλλά ό,τι κάνουμε θα απαιτήσει πολιτική βούληση και προνοητικότητα. Μπορούμε να καλλιεργούμε ανθεκτικές στην ξηρασία καλλιέργειες και να κάνουμε τα κέντρα δεδομένων και άλλες βιομηχανίες λιγότερο κοστοβόρες ως προς το νερό. Μπορούμε να ανακατασκευάσουμε υγρότοπους που συλλέγουν νερό και να βελτιώσουμε την ικανότητά μας να συλλέγουμε το νερό της βροχής που θα συνεχίσει να πέφτει στις καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις.

Το πρώτο βήμα, και ίσως το πιο εύκολο αλλά και το πιο κρίσιμο από όλα, είναι να σταματήσουμε να θεωρούμε το γλυκό νερό ως έναν πόρο που μπορεί να αναπληρώνεται απεριόριστα.

*Ο Mark Gongloff είναι συντάκτης και αρθρογράφος της στήλης Bloomberg Opinion με θέμα την κλιματική αλλαγή. Προηγουμένως εργάστηκε για τα Fortune.com, Huffington Post και Wall Street Journal.

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.