Η μεγαλοπρέπεια και το τελετουργικό ενός παπικού κονκλαβίου, η συγκέντρωση των καρδιναλίων με τις κόκκινες στολές τους, το πλήθος που περιμένει στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου να δει τον λευκό καπνό που προηγείται της ανακήρυξης από τον εξώστη: «Habemus Papam!» («Έχουμε Πάπα!»), είναι ένα οργανωμένο και γνώριμο δράμα για τον σύγχρονο κόσμο.
Όμως η τάξη και η επισημότητα δεν υπήρχαν πάντα. Για αιώνες, η διαδικασία ήταν άναρχη και βίαιη.
Ταραχές στους δρόμους, αιματηρές συμπλοκές, αποκεφαλισμοί, δωροδοκίες και ένας Πάπας που καταδικάστηκε σε καταναγκαστικά έργα σε στάβλο με άλογα περιλαμβάνονται στις συγκρούσεις για την εξουσία στα πρώτα χρόνια της Καθολικής Εκκλησίας.
Ένας Πάπας ξέθαψε το πτώμα του προκατόχου του και το δίκασε.
Άλλος Πάπας εξελέγη από ένα πουλί.
Για τα πρώτα 1.000 χρόνια της Εκκλησίας, η εκλογή Πάπα ήταν μια άναρχη διαδικασία, με συμμετοχή όλων όσων θεωρούσαν τους εαυτούς τους πιστούς. Το έτος 236, η εκλογή καθυστερούσε, και οι ψηφοφόροι είχαν συγκεντρωθεί μέρες, συζητώντας και πιέζοντας.
Ένας ταπεινός και ευσεβής αγρότης ήρθε να συμμετάσχει, και όταν ένα περιστέρι προσγειώθηκε στον ώμο του, θεωρήθηκε σημάδι.
«Τότε όλοι οι παρόντες, σαν να κινήθηκαν από ένα θεϊκό Πνεύμα, με ενθουσιασμό και ομοφωνία φώναξαν ότι ήταν άξιος, και χωρίς καθυστέρηση τον ανέβασαν στον επισκοπικό θρόνο», έγραψε ο Άγιος Ευσέβιος, ο πρώτος εκκλησιαστικός ιστορικός, για την εκλογή του Πάπα Φαβιανού.
Οι επόμενες εκλογές συνοδεύτηκαν από πιέσεις και αιματηρές συγκρούσεις. Αυτοκρατορικές δυνάμεις επηρέαζαν τις αποφάσεις.
Η πρώτη παπική δολοφονία, η δηλητηρίαση και ο ξυλοδαρμός του Πάπα Ιωάννη Η΄ το 882, βύθισε την εκκλησία σε σκοτεινές εποχές.
«Η δολοφονία του σηματοδότησε αυτό που οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν πως ήταν η χειρότερη περίοδος στην ιστορία του παπισμού», έγραψε ο Φρέντερικ Τζ. Μπάουμγκαρτνερ στο βιβλίο του Behind Locked Doors: A History of the Papal Elections.
Σχεδόν δώδεκα Πάπες δολοφονήθηκαν — οι περισσότεροι στραγγαλίστηκαν ή δηλητηριάστηκαν — κατά τη διάρκεια των επόμενων 300 ετών. Από εκείνη την ταραγμένη εποχή γεννήθηκε και ο θρύλος ότι ένας από αυτούς ήταν η Πάπισσα Ιωάννα, μια γυναίκα που φέρεται να κυβέρνησε μεταμφιεσμένη σε άνδρα για 25 μήνες. Παρά τους αιώνες παράδοσης και την ταινία του Χόλιγουντ το 2009, οι περισσότεροι ιστορικοί την απορρίπτουν ως μύθο.
Ύστερα από μια χιλιετία χάους και αιματοχυσίας, η Εκκλησία προχώρησε επιτέλους σε μεταρρύθμιση της διαδικασίας εκλογής Πάπα.
Περιορισμός της παπικής εξουσίας – 1059
Ο Πάπας Νικόλαος Β΄ αναμόρφωσε τη διαδικασία εκλογής το 1059, δίνοντας στους καρδιναλίους το αποκλειστικό δικαίωμα ψήφου, εδραιώνοντας την ανεξαρτησία της Εκκλησίας από την αριστοκρατία. Επέτρεψε, ωστόσο, τη δυνατότητα να μεταφερθεί η εκλογή εκτός Ρώμης, προβλέποντας ότι «η διαφθορά των διεφθαρμένων και ασεβών ανθρώπων ενδέχεται να κυριαρχήσει τόσο, ώστε να μην είναι δυνατή μια αγνή, γνήσια και ελεύθερη εκλογή στη Ρώμη» — υπονοώντας ότι οι καρδινάλιοι ίσως χρειαστεί να εγκαταλείψουν την ιταλική πρωτεύουσα για να αποφύγουν τον πειρασμό της σιμωνίας, την αγορά ή πώληση εκκλησιαστικού αξιώματος ή προνομίου.
Αυτό, ωστόσο, λίγα αποτελέσματα είχε.
Όταν ο Πάπας Κάλλιστος Β΄ πέθανε το 1124, δύο από τις πλουσιότερες οικογένειες της Ρώμης , οι Πιερλεόνι και οι Φραντζιπάνι, πολέμησαν μεταξύ τους για τον έλεγχο της Εκκλησίας.
Αφού ο υποψήφιος των Πιερλεόνι ανακηρύχθηκε Πάπας Κελεστίνος Γ΄, οι Φραντζιπάνι εισέβαλαν οπλισμένοι στην εκκλησία, απαιτώντας να εκλεγεί ο δικός τους καρδινάλιος.
Το 1241, η διαμάχη του Πάπα Γρηγορίου Θ΄ με τον Ρωμαίο αυτοκράτορα συνεχίστηκε ακόμη και μετά τον θάνατό του. Οι εναπομείναντες καρδινάλιοι κλείστηκαν στο Septizodium Palace μαζί με τη σορό του Πάπα, μέχρι να αποφασίσουν. Ήταν ζεστός Αύγουστος. Ένας καρδινάλιος πέθανε, ενώ άλλος παραπονιόταν ότι κάθε φορά που προσπαθούσε να κοιμηθεί, ένας στρατιώτης τον τσιμπούσε με το δόρυ του, όπως γράφει ο Μάικλ Τζ. Γουόλς στο βιβλίο του The Conclave.
Η τριετής εκλογή – 1268
Οι καρδινάλιοι πήραν τον χρόνο τους μετά τον θάνατο του Πάπα Κλήμη Δ΄ το 1268, πηγαινοερχόμενοι για μήνες και έπειτα για χρόνια μεταξύ των κατοικιών τους και του καθεδρικού ναού στη Βιτέρμπο, όπου διεξαγόταν η εκλογή.
Βασιλιάδες και πρίγκιπες από όλη την Ευρώπη τους παρακαλούσαν να πάρουν μια απόφαση. Δύο χρόνια αργότερα, λέγεται πως οι ντόπιοι ξήλωσαν τη στέγη του παλατιού της Βιτέρμπο όταν κάποιος έκανε ένα αστείο ότι αν την έβγαζαν, ίσως το Άγιο Πνεύμα θα είχε καλύτερη πρόσβαση.
Μετά την τοποθέτηση μιας πρόχειρης στέγης και τον θάνατο δύο καρδιναλίων, ο Γρηγόριος Ι΄ ανακηρύχθηκε τελικά νέος Πάπας.
Ένα από τα πρώτα του μέτρα ήταν να αλλάξει τη διαδικασία εκλογής Πάπα. Το 1274, καθιέρωσε το παπικό κονκλάβιο με αυστηρούς κανόνες: Οι καρδινάλιοι θα κοιμούνταν σε ένα μεγάλο, κλειδωμένο δωμάτιο, με τα κρεβάτια τους χωρισμένα με κουρτίνες. Ο καθένας θα είχε δικαίωμα σε έναν υπηρέτη, αλλά χωρίς καμία επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Τα γεύματα θα περνούσαν μέσω περιστροφικής θυρίδας και θα αποτελούνταν μόνο από ένα πιάτο φαγητό και ένα μπολ σούπας. Απαγορεύονταν τα κοτόπουλα, επειδή ίσως μετέφεραν κρυμμένα μηνύματα. Αν δεν εκλεγόταν Πάπας εντός πέντε ημερών, οι μερίδες θα περιορίζονταν σε ψωμί, νερό και λίγο κρασί, έγραψε ο Baumgartner.
Όταν ο Γρηγόριος πέθανε δύο χρόνια αργότερα, ένας ταπεινός φραγκισκανός εξελέγη σε μία ώρα, με μόνο έναν γύρο ψηφοφορίας.
Ο εξουθενωμένος Πάπας – 1292
Οι διαβουλεύσεις του 1292 ήταν καταδικασμένες εξαρχής, από τη στιγμή που ο βασιλιάς Ιάκωβος Α΄ της Αραγωνίας παρείχε χρυσό για δωροδοκίες. Ο Baumgartner αναφέρει ότι δεν αποδείχθηκε ποτέ πως ο χρυσός διανεμήθηκε, αλλά η ψηφοφορία δεν πήγε καλά και διήρκεσε δέκα ημέρες. Οι καρδινάλιοι μετακινήθηκαν, αλλά πλήγηκαν από επιδημία που στοίχισε τη ζωή σε έναν από αυτούς. Οι ψηφοφορίες συνεχίστηκαν για τρεις συνεχόμενες θερινές περιόδους, αλλά κανένας υποψήφιος δεν έλαβε την απαιτούμενη πλειοψηφία των δύο τρίτων.
Καθώς ετοιμάζονταν να διαλυθούν μετά το τρίτο καλοκαίρι χωρίς Πάπα, ένας ερημίτης γνωστός στους καρδιναλίους ως “θαυματουργός άγιος”, ο Πιέτρο ντι Μορόνε, τους έστειλε επιστολή, σύμφωνα με τον Baumgartner.
Ο Θεός, έγραφε, τού είπε πως οι καρδινάλιοι θα «τιμωρηθούν αυστηρά» αν δεν εκλέξουν σύντομα Πάπα.
Έτσι τον πρότειναν. Πιστεύεται ότι ήταν περίπου 86 ετών, ξαφνιάστηκε από την είδηση αλλά δέχτηκε και ανέβηκε σε ένα γαϊδουράκι για να μεταβεί στον πλησιέστερο καθεδρικό να ενθρονιστεί. Οι ριζοσπάστες Φραγκισκανοί ενθουσιάστηκαν με την επιλογή, τον αποκαλούσαν «Αγγελικό Πάπα» και πίστευαν πως θα αναμόρφωνε και θα αναζωογονούσε την Εκκλησία.
Όμως, ο Πάπας Κελεστίνος Ε΄ σύντομα καταβλήθηκε από τα καθήκοντα και τελικά παραιτήθηκε.
Οι δύο Πάπες του 1378
Ήταν η γαλλοϊταλική διαμάχη που σημάδεψε το κονκλάβιο μετά τον θάνατο του Πάπα Γρηγορίου ΙΑ΄.
Η έδρα του Παπισμού είχε μεταφερθεί στη Γαλλία το 1309 και παρέμεινε στην Αβινιόν για δεκαετίες, έως ότου ο Γρηγόριος ΙΑ΄ επέστρεψε στη Ρώμη. Όταν οι καρδινάλιοι συγκεντρώθηκαν στη Ρώμη για το κονκλάβιο μετά τον θάνατό του, τουλάχιστον 20.000 Ιταλοί κατέκλυσαν τους δρόμους, αφού ήχησαν οι καμπάνες που καλούσαν σε ξεσηκωμό σε ολόκληρη την πόλη.
«Δώστε μας έναν Ρωμαίο Πάπα ή τα κεφάλια σας θα είναι τόσο κόκκινα όσο τα καπέλα σας!», ήταν ένα από τα συνθήματα που άκουγαν οι καρδινάλιοι, σύμφωνα με τον Baumgartner.
Τρομοκρατημένοι, οι καρδινάλιοι σκέφτηκαν να ντύσουν έναν ηλικιωμένο μοναχό σαν Πάπα και να τον βγάλουν στο παράθυρο, για να κατευνάσουν το πλήθος και να διαφύγουν, συνεχίζοντας το κονκλάβιο αλλού.
Τελικά συμφώνησαν στην εκλογή ενός ταπεινού και αποτελεσματικού Ιταλού γραφειοκράτη από το Μπάρι, ο οποίος υπηρετούσε διακριτικά ως αντικαγκελάριος επί δύο δεκαετίες, θεωρώντας ότι θα δεχόταν να παραιτηθεί από την εκλογή μόλις ηρεμούσε το πλήθος. Καμία τέτοια τύχη.
«Έχοντας ανέλθει σε εξουσία πέρα από τα όνειρά του, δεν ήταν διατεθειμένος να την αφήσει να του ξεφύγει», έγραψε ο Baumgartner. Ο Πάπας Ουρβανός ΣΤ΄ αποδείχθηκε βίαιος και ψυχικά διαταραγμένος. Οι καρδινάλιοι παραδέχθηκαν ότι δεν είχαν σκοπό να τον εκλέξουν και προχώρησαν στην εκλογή του Πάπα Κλήμη Ζ, αλλά ο Ουρβανός ΣΤ΄ δεν παραιτήθηκε, και η Εκκλησία βρέθηκε με δύο Πάπες.
Οι δωροδοκίες του 1492
Μέσα στο σκοτάδι μιας αυγουστιάτικης νύχτας, λίγο πριν ξεκινήσει το κονκλάβιο, τέσσερα μουλάρια φορτωμένα με ασήμι έφτασαν στο σπίτι ενός καρδιναλίου. Ήταν δωροδοκία που φέρεται να έστειλε ο Καρδινάλιος Ροντρίγκο Βοργίας, μέλος μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες της Ιταλίας, για να εξασφαλίσει την ψήφο του.
Ο βασιλιάς Κάρολος Η΄ της Γαλλίας φέρεται να μετέφερε περισσότερα από 200.000 δουκάτα σε ρωμαϊκές τράπεζες για να χρηματοδοτήσει την εκλογή ενός Γάλλου Πάπα.
Το πρώτο κονκλάβιο που διεξήχθη στην Καπέλα Σιστίνα κατακλύστηκε από χρήματα δωροδοκιών. Παρά τις φήμες για εκτός γάμου απογόνους και ερωμένες, ο Βοργίας εξελέγη Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄.
Καρδινάλιοι πιάστηκαν στα χέρια – 1605
Ήταν το δεύτερο κονκλάβιο του 1605, μετά τον θάνατο του Πάπα Λέοντα ΙΑ΄ μόλις έναν μήνα μετά την ενθρόνισή του. Οι καρδινάλιοι ήταν εξαντλημένοι και μπήκαν στον δεύτερο γύρο βαθιά διχασμένοι ανάμεσα σε δύο φαβορί για τη διαδοχή: τον πρώην στρατιωτικό Ντομένικο Τόσκο και τον εκκλησιαστικό ιστορικό Καίσαρα Μπαρόνιους.
Όταν φάνηκε ότι ο Τόσκο επρόκειτο να επικρατήσει, ένας καρδινάλιος άρχισε να φωνάζει ότι ήταν «ακατάλληλος και ότι το ύφος του λόγου και της εμφάνισής του θα προκαλούσε μεγάλο σκάνδαλο», και στη συνέχεια άρχισαν οι σπρωξιές και οι φωνές. Η συμπλοκή ακούστηκε έξω από το κονκλάβιο.
Ο Καρδινάλιος Αλφόνσο Βισκόντι υπέστη πολλαπλά κατάγματα, σύμφωνα με τον Baumgartner. Τελικά, εξελέγη ως συμβιβαστική λύση ο Καμίλο Μποργκέζε, που έγινε ο Πάπας Παύλος Ε΄.
Παπική τιάρα από χαρτί – 1800
Το κονκλάβιο που ακολούθησε τον θάνατο του Πάπα Πίου ΣΤ΄ πραγματοποιήθηκε στη Βενετία, αφού ο στρατός του Ναπολέοντα είχε εισβάλει στην Ιταλία. Όταν οι Γάλλοι κατέλαβαν τον παπικό θησαυρό, ανακάλυψαν τις παπικές τιάρες. Έλιωσαν τρεις από αυτές και αφαίρεσαν ένα σμαράγδι 400 καρατίων από μία άλλη, στέλνοντας το πολύτιμο πετράδι στο Παρίσι, σύμφωνα με τη Βασιλική του Εθνικού Ιερού της Αμώμου Συλλήψεως στην Ουάσιγκτον, όπου φυλάσσεται μία από τις τιάρες.
Έτσι, όταν το εκτοπισμένο κονκλάβιο εξέλεξε τον Πάπα Πίο Ζ΄, αυτός στέφθηκε με παπική τιάρα από χαρτοπολτό (papier-mâché), διακοσμημένη με πολύτιμους λίθους που δώρισαν οικογένειες της Βενετίας.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
