Του Στέφανου Νικολαΐδη
Με ακρίβεια που θύμιζε το γερμανικό της υπόβαθρο, η Άνγκελα Μέρκελ ανέβηκε στη σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος χθες το απόγευμα στις 18:30 ακριβώς – ούτε λεπτό νωρίτερα, ούτε αργότερα. Η συζήτηση με τον Αλέξη Παπαχελά, διήρκεσε 100 λεπτά και εξελίχθηκε σε μια από τις πιο ανθρώπινες και αποκαλυπτικές δημόσιες εμφανίσεις της πρώην Καγκελαρίου.
Παρά μια μικρή τεχνική εμπλοκή με τα ακουστικά μετάφρασης στην αρχή της εκδήλωσης – που αντιμετωπίστηκε με χιούμορ όταν ο διευθυντής της Καθημερινής σχολίασε ότι «υπεύθυνος των τεχνικών είναι ο κ. Βαρουφάκης» –, η Μέρκελ φάνηκε άνετη, γειωμένη και σε απόσταση ασφαλείας από το πολιτικό βάρος της εξουσίας που έφερε για 16 χρόνια. Ίσως, για πρώτη φορά τόσο ανοιχτά, μίλησε για τα συναισθήματά της εκείνη την περίοδο, για τις δύσκολες αποφάσεις που έλαβε η κυβέρνησή της κατά την ελληνική κρίση και για το πώς βλέπει σήμερα την Ελλάδα.
«Η Ελλάδα ωρίμασε πολιτικά μέσα στην κρίση»
«Δεν ήταν εύκολες εκείνες οι μέρες. Και για εσάς και για εμάς», παραδέχθηκε. «Υπήρξε πολλή πίεση, αλλά έγιναν και σημαντικά βήματα. Η Ελλάδα ωρίμασε πολιτικά». Αναγνώρισε πως οι αποφάσεις της εποχής εκείνης άφησαν πληγές στην ελληνική κοινωνία και πως η σκληρή λιτότητα, έστω και αν επιβλήθηκε στο όνομα της ευρωπαϊκής σταθερότητας, δημιούργησε συναισθηματική και πολιτική απόσταση ανάμεσα στους δύο λαούς.
Με διάθεση περισσότερο απολογιστική και λιγότερο αμυντική, η πρώην Καγκελάριος παραδέχθηκε πως ορισμένες επιλογές έγιναν χωρίς να λαμβάνεται πλήρως υπόψη το κοινωνικό κόστος. Επέμεινε όμως ότι η ενότητα της Ευρώπης προτάχθηκε ως αξία – ακόμη κι όταν το τίμημα ήταν δυσβάστακτο.
Σε ερώτηση για τη σχέση της με τους Έλληνες ηγέτες της εποχής – Παπανδρέου, Σαμαρά, Τσίπρα – ήταν συγκρατημένη αλλά ευγενική, αφήνοντας να εννοηθεί ότι το 2015 ήταν ίσως το πιο κρίσιμο σημείο της διαδρομής. «Υπήρξε ανησυχία για ρήξη, όμως τελικά βρέθηκε τρόπος συνεννόησης». Δεν ανέφερε συγκεκριμένα γεγονότα ή πρόσωπα, αλλά ο τόνος της πρόδιδε πως πολλές από εκείνες τις στιγμές έχουν μείνει ανεξίτηλα χαραγμένες στη μνήμη της.
Κοινό, δημοσιογράφοι και διπλωμάτες παρατήρησαν πως η Άνγκελα Μέρκελ μίλησε από καρδιάς. «Πιο ανθρώπινη από ποτέ», ήταν το σχόλιο που ακούστηκε επανειλημμένα στους διαδρόμους μετά το τέλος της εκδήλωσης. Δεν ήταν η αυστηρή ηγέτιδα του Eurogroup, αλλά μια γυναίκα που κουβαλά το βάρος της ιστορίας και προσπαθεί να το ισορροπήσει με μια πιο φιλοσοφημένη, ώριμη ματιά στο παρελθόν.
«Έβαλα τα κλάματα, βίωσα μεγάλη πίεση»
Μιλώντας για την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, ρωτήθηκε και για τον ρόλο του τότε Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα. «Ο Ομπάμα δεν γνώριζε καλά το νομικό κομμάτι, τους στόχους της ΕΚΤ. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει άλλες ευθύνες. Ο Ομπάμα δεν τα γνώριζε όλα, κάποια στιγμή έβαλα τα κλάματα, μου είχε ασκηθεί πίεση», απάντησε η κ. Μέρκελ συμπληρώντας ότι «ήθελε να πούμε στην ΕΚΤ να δώσει περισσότερο ρευστό. Μου έλεγαν οι σύμβουλοί μου ότι δεν μπορώ να κάνω κάτι τέτοιο, δεν θα γινόταν καν δεκτό από τα γερμανικά δικαστήρια κι αυτό το είχα πει στον Ομπάμα».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε μια αναφορά της πρώην καγκελαρίου της Γερμανίας σχετικά με μια συνεδρίαση των G20 για την κρίση χρέους. «Μου φέρθηκαν “σαν άρρωστο άλογο”. Είχα συνεχώς την αίσθηση ότι ήμουν λίγο βραδύνους γιατί δεν μπορώ να αντιληφθώ τι μου λένε», είπε χαρακτηριστικά.
Η πρώτη συνάντηση με τον Τσίπρα
Ανάμεσα στις άγνωστες πτυχές της κορύφωσης της ελληνικής κρίσης ήταν και η πρώτη συνάντηση που είχε η ίδια με τον Αλέξη Τσίπρα ως πρωθυπουργό το 2015.
Κατά την κ. Μέρκελ, «η πρώτη συνάντηση δεν ήταν εντυπωσιακή επειδή ήταν στις Βρυξέλλες». Μετά ακολούθησε πρόσκληση του κ. Τσίπρα στο Βερολίνο. «Ο Τσίπρας πήγε να χαιρετήσει ορισμένους διαδηλωτές που είχαν συγκεντρωθεί μπροστά στην καγκελαρία. Μου έκανε εντύπωση. Έλεγα στους φωτογράφους ότι ήλπιζα να έρθει κάποια στιγμή», αφηγήθηκε.
«Του είπα, πηγαίνοντας προς το άγημα, ότι ήταν τολμηρό αυτό που έκανε και μου είπε ότι πρέπει να σκεφτόμαστε και τους οπαδούς μας. Είχε δίκιο», συνέχισε η καγκελάριος, υπογραμμίζοντας πως στη συνέχεια, κατά τη συνάντησή τους, «ήρθαμε κοντά και αρχίσαμε να καταλαβαινόμαστε».
«Προερχόμασταν από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους. Η τέχνη στην πολιτική είναι όταν έχεις δύο διαφορετικές θέσεις, να προσπαθήσεις να αναπτύξεις μια κοινή θέση. Χρειαζόταν χρόνος. Είχα την αίσθηση ότι ο Τσίπρας δεν κοίταξε να με παραπλανήσει. Ήταν ειλικρινής και πιστεύω το ίδιο ένιωσε κι εκείνος για μένα», κατέληξε η Άνγκελα Μέρκελ.
Το «πιο αιφνιδιαστικό τηλεφώνημα» για το δημοψήφισμα
Σε ερώτηση για το δημοψήφισμα, η πρώην καγκελάριος σημείωσε πως πριν την αναγγελία τόσο η ίδια όσο και ο Αλέξης Τσίπρας είχαν τη βούληση να δουλέψουν από κοινού ώστε να βρεθεί μια λύση. «Εγώ δεν ήθελα να φύγει η Ελλάδα από το ευρώ, κι αυτός δεν ήθελε μνημόνιο», συμπλήρωσε πριν αναφερθεί στο τηλεφώνημα μέσω του οποίου ενημερώθηκε ότι η τότε ελληνική κυβέρνηση θα προχωρήσει στη διενέργεια δημοψηφίσματος.
«Ήταν το πιο αιφνιδιαστικό τηλεφώνημα της πολιτικής μου καριέρας η κλήση με την οποία ενημερώθηκα για το δημοψήφισμα», ανέφερε.
Η Άνγκελα Μέρκελ περιέγραψε τη συνάντηση που είχε προηγηθεί μεταξύ των ηγετών. «Και τότε ο Τσίπρας ήταν σιωπηλός», κι έτσι αποφάσισαν να μιλήσουν τηλεφωνικά. Σε αυτήν την κλήση (σ.σ. μαζί με τον Ολάντ) την ενημέρωσε για το δημοψήφισμα. «Όταν τον ρώτησα ποια θα είναι η σύστασή σας, είπε “όχι”. Εκεί έχασα τη φωνή μου. Κι ο Ολάντ με ρώτησε: “Και τώρα;”», συνέχισε.
«Αν ήταν “όχι”, είπαμε ότι αυτό σημαίνει έξοδος από το ευρώ. Η Ελλάδα δεν συμφώνησε και εμείς είπαμε ότι μια δημοκρατία δεν μπορεί να αποφασίσει για όλους τους άλλους», τόνισε η κ. Μέρκελ.
Ο Τραμπ, η (μη) χειραψία και η Ευρώπη
Σε άλλο σημείο της συζήτησης, η κ. Μέρκελ ρωτήθηκε για τον Ντόναλντ Τραμπ, για την εμπειρία μαζί του, αλλά και για τη δεύτερη θητεία του στον Λευκό Οίκο. «Ο Τραμπ ψηφίστηκε από τον αμερικανικό λαό. Κι εμείς οι Ευρωπαίοι είμαστε μια οντότητα. Ας μην υποτιμάμε τη θέση μας απέναντι στον Τραμπ. Εκείνος σκέφτεται την εικόνα του. Ο κόσμος, όμως, δεν λειτουργεί όπως το real estate», απάντησε σε πρώτο χρόνο και συνέχισε:
«Δεν ήταν επιθετικός απέναντί μου. Πάντα σκεφτόταν κάτι για να αποσπάσει την προσοχή όλων. Στο Όσλο μού έδωσε το χέρι, ενώ άλλη φορά δεν το έκανε. Έκανα το λάθος και είπα “Ντόναλντ να δώσουμε τα χέρια” και δεν το έκανε για να τραβήξει τα βλέμματα».
Κατά την Άνγκελα Μέρκελ, ο Τραμπ «πάντα προσπαθούσε να αποσπάσει την προσοχή και όλοι να κοιτούν εκείνον». Υποστήριξε πως η μεθοδολογία με την οποία δουλεύει «είναι ξένη για εμάς».
Η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας εξέφρασε την άποψη ότι «εμείς ως Ευρωπαίοι πρέπει να είμαστε ενωμένοι απέναντι στους δασμούς» και ότι ο Τραμπ «πρέπει να καταλάβει ότι κι αυτός εξαρτάται από εμάς».
«Είστε λαός από τον οποίο θα μπορούσαμε να μάθουμε πολλά»
Η τελευταία ερώτηση του Αλέξη Παπαχελά ήταν το τι μήνυμα θα έστελνε σήμερα στον ελληνικό λαό. «Χαίρομαι που στην Ελλάδα έχετε ξεπεράσει την κρίση και προχωράτε», είπε, ωστόσο - αναφερθείσα στην αύξηση του τουρισμού - υπογράμμισε ότι υπάρχουν νέοι άνθρωποι στις πόλεις που βλέπουν τη ραγδαία άνοδο της βραχυχρόνιας μίσθωσης και σκέφτονται “με μας τι θα γίνει;” Πρέπει να ανέβουν οι μισθοί», τόνισε χαρακτηριστικά.
Ερωτηθείσα για τι θα λέγατε στον μέσο Έλληνα σήμερα αν τον βρίσκατε στον δρόμο, απάντησε: «Συγγνώμη δεν θα ζητούσα, παρουσίασα τα κίνητρά μου. Θα έλεγα καταφέραμε πολλά, δεν μπορώ να φανταστώ την Ε.Ε. χωρίς την Ελλάδα».
Πρόσθεσε ότι «με εντυπωσίασε η αντοχή και η ανθεκτικότητα της ελληνικής κοινωνίας στα χρόνια της κρίσης. Αναρωτήθηκα αν οι Γερμανοί θα άντεχαν. Είστε ένας ωραίος και ισχυρός λαός από τον οποίο θα μπορούσαμε να μάθουμε πολλά».
Θερμή υποδοχή και αθόρυβη επιστροφή
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με θερμό χειροκρότημα από ένα κοινό που φάνηκε να αναγνωρίζει στη Μέρκελ την πολυπλοκότητα της ιστορικής στιγμής που βίωσε η Ελλάδα, αλλά και τη σταθερότητα ενός ηγέτη που – σωστά ή λάθος – δεν παρεξέκλινε ποτέ από την πορεία του.
Χωρίς περιττές δηλώσεις, χωρίς συνοδείες υψηλής ορατότητας, η πρώην Καγκελάριος αποχώρησε όπως ήρθε: διακριτικά. Μια παρουσία που, αν και δεν συνοδεύτηκε από πολιτικά μηνύματα ή δηλώσεις επικαιρότητας, λειτούργησε ως υπενθύμιση του τι σημαίνει ηγεσία με μακρά διάρκεια.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
