Γνωρίζοντας το Φιλώτι Νάξου

Το μεγαλύτερο χωριό των Κυκλάδων φέρει τη δική του, ξεχωριστή ιστορία

Νάξος: Γνωρίζοντας το Φιλώτι

Του Νικόλα Μπάρδη

Σε αντίθεση με πολλά κυκλαδίτικα χωριά που ερημώνουν τον χειμώνα και ζωντανεύουν πάλι το καλοκαίρι, το Φιλώτι Νάξου παραμένει ζωντανό και γεμάτο κόσμο όλο τον χρόνο. Πρόκειται για το μεγαλύτερο χωριό όχι μόνο του νησιού, αλλά και όλων των Κυκλάδων, που αριθμεί σήμερα 1.500 μόνιμους κατοίκους.

Το γραφικό αυτό χωριό βρίσκεται χτισμένο στους πρόποδες του όρους Ζας, σε υψόμετρο περίπου 400 μέτρων, και απέχει 18,2 χιλιόμετρα από τη Χώρα. Το σημερινό χωριό αναπτύσσεται στις πλαγιές δύο λόφων και αποτελείται από τρεις συνολικά οικισμούς: το Ραχίδι, τον Κλέφαρο και το Λιοΐρι. Φυσικά, εκεί ξεχωρίζει ο ναός της Παναγιάς της Φιλωτίτισσας, που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, και κάθε Δεκαπενταύγουστο στήνεται μεγάλο πανηγύρι.

Πρόκειται για μία βασιλική χτισμένη το 1718 στη θέση ενός παλαιότερου βυζαντινού ναού. 

Σχετικά με την ονομασία του χωριού υπάρχουν διάφορες θεωρίες. Επικρατέστερη πάντως είναι η άποψη του Ναξιώτη φιλολόγου Δ.Β.Οικονομίδη, ότι πρόκειται για κυριωνυμία, προέρχεται δηλαδή από το όνομα κάποιου υπαρκτού προσώπου. Εκτιμάται ότι κατά την αρχαιότητα ή την πρωτοβυζαντινή περίοδο ο οικισμός πήρε το όνομα κάποιου Φιλότη, που ήταν γνωστός στην περιοχή, πιθανότατα γιατί είχε κτήματα. Ο φιλόλογος-ιστορικός Στέφανος Εμμ. Ψαρράς ενισχύει αυτή την άποψη με την παράθεση στοιχείων, πως το όνομα αυτό ή παρόμοια τα συναντάμε και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος, όπου είχαν εγκατασταθεί Ίωνες. Επίσης υπάρχει ονομασία τοπαρχίας «Φιλότης» σε φράγκικο κατάλογο κατά την έναρξη της φραγκοκρατίας (αρχές 13ου αιώνα), και υπάρχει και γραπτή αναφορά σε αφιέρωση του 1309, όπου αναφέρεται η λέξη «Φιλωτίτισσα» για κάποιο πρόσωπο. Σε επιστολές των Φράγκων του 15ου αιώνα αναφέρεται το όνομα Φιλώτι και μάλιστα το θεωρούσαν ένα από τα καλύτερα φέουδα της Νάξου! 

Πλησιάζοντας το χωριό από τον κεντρικό αυτοκινητόδρομο, η εικόνα του οικισμού, που αναπτύσσεται αμφιθεατρικά, είναι εντυπωσιακή. Η καρδιά του χωριού χτυπάει στην κεντρική πλατεία με τον αιωνόβιο πλάτανο (του 1912) που αποτελεί σημείο συνάντησης και συνάθροισης. Από εκεί ξεκινά ένα εντυπωσιακό δίκτυο με πλακόστρωτα σοκάκια, που κάνουν την περιήγηση στον κυκλαδίτικο οικισμό μαγευτική.

Η πλατεία ονομάζεται «Γέφυρα», καθώς πριν πολλά χρόνια από εκεί περνούσε ένα ρέμα και υπήρχε γέφυρα, κάτω από την οποία έτρεχαν τα νερά, που κατέβαιναν από τις πηγές του Καλάμου και της Αγίας Ειρήνης. Εκείνη την εποχή υπήρχε και ένας νερόμυλος, που τροφοδοτούνταν από στέρνα, απομεινάρια της οποίας σώζονται μέχρι σήμερα.

Παλαιότερα αυτό το σημείο δεν χρησιμοποιούνταν σαν πλατεία του χωριού, καθώς υπήρχαν άλλοι χώροι στους δύο οικισμούς, με πιο γνωστές την ιστορική πλατεία του Λαχαναριού, που βρίσκεται στον οικισμό του Κλέφαρου και τις πλατείες Αγίου Κωνσταντίνου και Φασολά, που βρίσκονται στον οικισμό του Ραχιδιού. Το εσωτερικό των δύο παλιών οικισμών στους δύο αντικριστούς λόφους είναι ό,τι πιο παραδοσιακό θα περίμενε κάποιος να δει σε ένα ιστορικό κυκλαδίτικο χωριό. Οι γραφικές εκκλησιές, τα δαιδαλώδη στενά με τις καμάρες, οι ολάνθιστες μπουκαμβίλιες και τα χρωματιστά πορτοπαράθυρα δημιουργούν ένα σκηνικό σαν αληθινή ζωγραφιά! Αυτός είναι και ο λόγος που το Φιλώτι έχει χαρακτηριστεί ως παραδοσιακός και διατηρητέος οικισμός ήδη από το 1988.

Οι ντόπιοι αγαπούν την ιδιαίτερη ταυτότητα και την ιστορία του τόπου τους, και φροντίζουν και οι μικρότεροι να τον αγαπήσουν το ίδιο, για να μη σβήσει ποτέ η φλόγα του χωριού. Αυτή η αγάπη και το μεράκι είναι ορατά σε όποιο σημείο του χωριού κι αν βρεθείτε, γεγονός που εξηγεί πως το χωριό παραμένει τόσο ζωντανό και δραστήριο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Αν, λοιπόν, βρεθείτε στη Νάξο, αφού απολαύσετε τις βουτιές σας στις καταγάλανες ακρογιαλιές του Αιγαίου, ανηφορίστε και προς την ορεινή ενδοχώρα του νησιού. Εκεί οι παραδόσεις είναι ακόμη ζωντανές, ο γαστρονομικός πλούτος αστείρευτος, το φυσικό κάλλος απαράμιλλο και η φιλοξενία των ντόπιων απεριόριστη. Μην χάσετε την ευκαιρία να δείτε και αυτήν την ιδιαίτερη και μοναδική πλευρά της Νάξου, που όμοιά της δύσκολα συναντούμε στις Κυκλάδες. Το μόνο σίγουρο είναι πως η ενδοχώρα του νησιού θα σας αφήσει τις καλύτερες εντυπώσεις!

Πηγή: skai.gr
66 0 Bookmark