Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Ντόναλντ Τραμπ, θα ήταν μια «πολύ καλή» συνάντηση. Αντ 'αυτού, ο Αμερικανός πρόεδρος και ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος πήγε στον Λευκό Οίκο για να συζητήσει τη συμφωνία για τα ορυκτά της πατρίδας του και την παροχή εγγυήσεων ασφάλειας έναντι της Ρωσίας, κατέληξαν να διαφωνούν έντονα μπροστά στις κάμερες και στα έκπληκτα μάτια των παρευρισκομένων.
Ο Τραμπ είχε δεχθεί τον Ουκρανό ηγέτη προκειμένου να οριστικοποιήσει τη συμφωνία για τα στρατηγικά ορυκτά, χωρίς να συναινεί σε κάποια παροχή αμερικανικών εγγυήσεων.
«Η συμφωνία είναι ένα πρώτο βήμα προς την εξασφάλιση εγγυήσεων ασφαλείας», δήλωσε ο Ζελένσκι και στη συνέχεια διευκρίνισε: «Ο Πούτιν είναι δολοφόνος, κανένας συμβιβασμός». Η έκρηξη ήταν αναπόφευκτη.
Τι προβλέπει η συμφωνία
Η τελική μορφή της συμφωνίας την οποία έπρεπε να υπογράψει ο Ζελένσκι και δημοσιεύθηκε από την Kyiv Independent, προβλέπει τη δημιουργία ενός ταμείου, που θα είναι ανοιχτό και σε τρίτους, στο οποίο το Κίεβο θα συνεισφέρει το 50% των εσόδων από τη «μελλοντική νομισματοποίηση» των κρατικών ορυκτών πόρων, συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, καθώς και της σχετικής εφοδιαστικής αλυσίδας
Το ταμείο θα διαδραματίσει ρόλο στην ανάπτυξη ορισμένων ορυκτών πόρων της Ουκρανίας μέσω της χρηματοδότησης εξορυκτικών έργων.
Τις τελευταίες ημέρες, ο Trump έχει μιλήσει αρκετές φορές για «σπάνιες γαίες», αλλά είναι πιθανό, ότι στην πραγματικότητα αναφερόταν σε «κρίσιμα ορυκτά», μια ομάδα πρώτων υλών - η οποία περιλαμβάνει επίσης σπάνιες γαίες - που είναι απαραίτητες για ορισμένους στρατηγικούς τομείς της οικονομίας, όπως η άμυνα, τα ηλεκτρονικά και η ενεργειακή μετάβαση.
Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, η Ουκρανία, ίσως δεν διαθέτει σημαντικά αποθέματα σπάνιων γαιών αυτών καθεαυτών, αλλά διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα βασικών ορυκτών, όπως λίθιο, γραφίτη, κοβάλτιο, τιτάνιο. Επιπλέον, υπάρχει κίνδυνος το υπέδαφος της χώρας να μην είναι τόσο πλούσιο σε πρώτες ύλες, όσο πιστεύει η Ουάσιγκτον.
Ενώ στα χαρτιά, το δυναμικό εξόρυξης είναι τεράστιο, στην πράξη, γράφει το Politico, η έκταση της μεταλλευτικής κληρονομιάς της Ουκρανίας εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό ένα μυστήριο. Η κυβέρνηση του Κιέβου αναφέρει την ύπαρξη άνω των 20 χιλιάδων σημείων εξόρυξης, εκ των οποίων μόνο 8 χιλιάδες κρίνονται πραγματικά εκμεταλλεύσιμα.
Δεν υπαρχει εγγύηση για το Κίεβο
Ενώ ο Trump σκοπεύει να πάρει τα εύσημα για «μια νίκη», η οποία θα έχει επιτευχθή προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών, φαίνεται λιγότερο σαφές τι θα αποφέρει η συμφωνία για την Ουκρανία.
Εκτός από κρίσιμα ζητήματα, όπως το μέγεθος του μεριδίου των ΗΠΑ στο ταμείο και οι όροι των συμφωνιών «κοινής ιδιοκτησίας», οι οποίες πρόκειται να συζητηθούν σε μεταγενέστερα στάδια, το έγγραφο δεν κάνει καμία αναφορά στη δέσμευση των ΗΠΑ, προκειμένου να διασφαλίσουν την άμυνα της χώρας από μια ενδεχόμενη νέα ρωσική εισβολή στο μέλλον.
Ακόμη και αν κατορθώσει να αφαιρέσει τις όποιες "τιμωρητικές" πτυχές της προτεινόμενης συμφωνίας, στην πραγματικότητα, ο Ζελένσκι προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τη μόχλευση των πόρων της χώρας του, προκειμένου να αποκτήσει τις εγγυήσεις ασφαλείας, τις οποίες χρειάζεται η Ουκρανία, για να επιβιώσει μετά από οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία.
Προ ημερών, στην Κωνσταντινούπολη, Ρώσοι και Αμερικανοί διπλωμάτες συναντήθηκαν εκ νέου, με το πρόσχημα μιας διαπραγμάτευσης η οποία, στην πραγματικότητα, αποκλείει το Κίεβο. Για τον λόγο αυτόν, ο Ουκρανός ηγέτης ήταν παρών μεταξύ των συμμετεχόντων την Κυριακή στο Λονδίνο, στη συνάντηση για την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια της Ουκρανίας, την οποία συγκάλεσε ο Kier Starmer. Συμμετείχαν ηγέτες ορισμένων χωρών της ΕΕ και τρίτων χωρών, καθώς και οι επικεφαλής της Ένωσης και του ΝΑΤΟ.
Σε σύγκριση με το σχήμα το οποίο φιλοξένησε στο Παρίσι προ ολίγων ημερών ο Εμμανουέλ Μακρόν, στη συνάντηση του Λονδίνου, έλαβαν μέρος επιπλέον οι αρχηγοί των κυβερνήσεων των, Νορβηγίας, Σουηδίας, Φινλανδίας, Τσεχικής Δημοκρατίας και της Ρουμανίας. Συμμετείχε και ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας, η συμμετοχή της οποίας, για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, αποτελεί σημαντική είδηση.
Ίσως η Τουρκία είναι η μόνη, η οποία θα μπορούσε να διαθέσει επαρκή δύναμη επί του πεδίου, αν και μια τέτοια ενέργειά της θα προκαλούσε μεγάλη δυσφορία στη Μόσχα. Πολύ περισσότερο, αν προσέγγιζε την Ευρώπη για επανέναρξη ενταξιακών συνομιλιών.
Εν τω μεταξύ, ο Βρετανός πρωθυπουργός δήλωσε μετά τη συνάντησή του με τον Ζελένσκι στο Λονδίνο, προ της συνόδου κορυφής, ότι η Βρετανία και η Γαλλία θα συνεργαστούν με την Ουκρανία, για το ειρηνευτικό σχέδιο, το οποίο θα παρουσιαστεί στις ΗΠΑ. Αυτό επανέλαβε και στις δηλώσεις του μετά τη σύνοδο αναφερόμενος στα κύρια συμπεράσματα της συνόδου, όπως ότι:
α) Η Ουκρανία πρέπει να βρίσκεται σε ισχυρή θέση για μελλοντικές διαπραγματεύσεις,
β) Θα υπάρξει «Συνασπισμός των προθύμων» προκειμένου να υποστηριχθεί η ειρήνη με στρατιωτικό προσωπικό στο ουκρανικό έδαφος,
γ) Το σχέδιο πρέπει να έχει την ισχυρή υποστήριξη των ΗΠΑ,
δ) Θα διατηρηθεί η ροή στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία,
ε) Οι Ευρωπαίοι ηγέτες του Συνασπισμού των προθύμων θα ξανασυναντηθούν σύντομα.
Στο πλαίσιο αυτό ο Στάρμερ ανήγγειλε άμεση βοήθεια προς το Κίεβο, $2,2 δισ. από τις αποδόσεις των ρωσικών κεφαλαίων στη Δύση, και εξαγωγές αξίας GBP1,6 δισ. 5.000 πυραύλων, που κατασκεύαζονται στη Β. Ιρλανδια.
Διφορούμενος σύμμαχος;
Η έντονη αντιπαράθεση στον Λευκό Οίκο αντικατοπτρίζει το κλίμα έντασης μεταξύ των δυο πλευρών του Ατλαντικού και έρχεται στο τέλος μιας εβδομάδας, κατά την οποία ούτε ο Στάρμερ ούτε ο Μακρόν κατάφεραν να αποσπάσουν μια δέσμευση για την ουκρανική και ευρωπαϊκή ασφάλεια από τον Τραμπ.
Ο Αμερικανός πρόεδρος είπε, ότι υποστηρίζει το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, αλλά όταν ρωτήθηκε τι θα πράξουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, εάν οι βρετανικές ειρηνευτικές δυνάμεις δεχθούν επίθεση στην Ουκρανία στο μέλλον, απάντησε ότι οι Βρετανοί «ξέρουν πώς να φροντίζουν τον εαυτό τους. Αλλά αν χρειαστούν βοήθεια, θα είμαστε πάντα μαζί τους».
Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών – τα οποία έχουν αφήσει τους Ουκρανούς με μια αίσθηση εγκατάλειψης αναμεμειγμένη με προδοσία, και έχουν προκαλέσει ακόμη και την αγανάκτηση ορισμένων Ρεπουμπλικάνων γερουσιαστών – έχουν αναζωπυρώσει τη συζήτηση σχετικά με τα κίνητρα του Τραμπ και πώς αυτά θα επηρέαζαν τις πιθανότητες μιας δίκαιης και διαρκούς ειρηνευτικής συμφωνίας μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας.
Μήπως ο πρόεδρος οδηγείται μόνο από την κατοχύρωση των σπανίων ορυκτών της Ουκρανίας; Ή, με την προσπάθεια να κολακεύσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν επιδιώκει να τον απομακρύνει από τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ; Και σε ποιον βαθμό οι ενέργειες αυτές αντικατοπτρίζουν μια μακροπρόθεσμη μεταμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ;
Ερωτήματα, τα οποία στην Ευρώπη ήταν αρκετά, για κάνουν πιο έντονη τη συζήτηση για την ανάγκη επανεξοπλισμού και εγγύησης της άμυνας της Γηραιάς Ηπείρου.
Στην Ουκρανία όμως, υπογραμμίζουν τη διαφορά μεταξύ μιας μειονεκτικής συμφωνίας και μιας υπαρξιακής ήττας, ειδικά καθώς ο Τραμπ διέταξε την προειδοποιητική διακοπή παροχής οπλισμού στο Κίεβο.
Παράλληλα, σύμφωνα με πληροφορίες, ο Μασκ πιθανότατα θα αποξενώσει τις ουκρανικές δυνάμεις από τη χρήση του StarLink, το οποίο είναι κρίσιμο, τόσο για την παροχή πληροφοριών όσο και για την οργάνωση των επιχειρήσεων, μέσω δορυφορικών συνδέσεων.
Την πρωτοβουλία Τραμπ σχολιάζει θετικά η Μόσχα
Η στιγμή της αλήθειας ίσως είναι εδώ, αποκαλύπτοντας ότι η διατλαντική συμμαχία έχει πρακτικά καταρρεύσει και ότι οι Βρυξέλλες, όπως και το Κίεβο, θα πρέπει να συγκροτήσουν τις θέσεις τους χωρίς τις ΗΠΑ, οι οποίες διαμορφώνουν πλέον την πολιτική για το ουκρανικό απευθείας με τη Μόσχα.
Ο Ζελένσκι έχει πλήρη επίγνωση της κρίσιμης σημασίας ενός ενεργού ρόλου των Ηνωμένων Πολιτειών στο πλαίσιο των «εγγυήσεων ασφαλείας». Στο αρχικό σχέδιο για τη χρήση των σπάνιων ορυκτών δεν υπήρχε σχετική μνεία. Δεν γνωρίζουμε, πώς το θέμα αυτό θα αντιμετωπίζεται στο νέο σχέδιο της βρετανικής πρωτοβουλίας και αν ναι, αν θα τύχει της επιδοκιμασίας των ΗΠΑ.
Ο Ζελένσκι πιθανότατα εκτιμά, ότι μπορεί να διαπραγματευτεί εκ νέου με τον Τραμπ, αν και δεν διαφαίνεται η επί τούτου επιθυμία των ΗΠΑ, μετά την αποπομπή του από τον Λευκό Οίκο.
Το Κίεβο και οι άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες φοβούνται (FT), ότι ο σκοπός του Τραμπ είναι να τελειώσει τη σύγκρουση, χωρίς να πιέσει τη Μόσχα να δεχτεί μια δεσμευτική συμφωνία ειρήνης, αφήνοντας στη Ρωσία χρόνο να ανασυγκροτηθεί και να επιτεθεί εκ νέου.
Όταν πλέον η συμφωνία εκμετάλλευσης των σπάνιων ορυκτών περιγραφεί με επάρκεια , θα υπάρξει η δυνατότητα εκτίμησης των πιθανών οικονομικών ωφελειών για το Κίεβο.
Προς το παρόν όμως αρκεί να σημειωθεί, ότι η συμφωνία αυτή χωρίς κάποια πρόβλεψη εγγύησης για την ασφάλεια της χώρας, θα προσέθετε μεγάλο πολιτικό βάρος σε μια Ουκρανία, η οποία κάτω από τις παρούσες συνθήκες αντιμετωπίζει πλέον υπαρξιακό πρόβλημα.
Η βούληση της Ευρώπης να υποστηρίξει το Κίεβο, όπως και οι αμυντικές δυνατότητές της να το πράξει, αποκτούν κρίσιμη σημασία για τη συνέχιση και του κοινού εγχειρήματος των 27.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής
