Το 1770, ένα παράξενο μηχάνημα εμφανίστηκε στις βασιλικές αυλές της Ευρώπης: ένας «αυτόματος» σκακιστής, ξύλινος, ντυμένος με τουρκική ενδυμασία, που έπαιζε και νικούσε τους καλύτερους. Ο Μηχανικός Τούρκος, όπως έγινε γνωστός, έμοιαζε να ενσαρκώνει την τεχνολογική μαγεία. Το κοινό ήταν ενθουσιασμένο, οι αντίπαλοι σαστισμένοι. Λέγεται μάλιστα ότι ακόμη και ο Ναπολέοντας έπαιξε και έχασε από τον Μηχανικό Τούρκο στη Βιέννη.
Όμως επρόκειτο για απάτη.
Μέσα στο κιβώτιο κρυβόταν ένας άνθρωπος -ένας εξαιρετικός σκακιστής, στριμωγμένος ανάμεσα σε γρανάζια και μοχλούς, που κινούσε τα πιόνια με μηχανικά μέσα, διατηρώντας την ψευδαίσθηση ενός πανίσχυρου μηχανικού μυαλού.
Διακόσια πενήντα χρόνια αργότερα, το ίδιο τέχνασμα παρουσιάστηκε ξανά -όχι σε παλάτια, αλλά στις οθόνες μας. Όχι με σκακιστικά πιόνια, αλλά με γραμμές κώδικα. Και αυτή τη φορά, το μηχάνημα λεγόταν Builder.ai.
Η Επιστροφή της Πλάνης του Μηχανικού Τούρκου με μανδύα ΑΙ
Η Builder.ai εμφανίστηκε ως μια από τις πιο υποσχόμενες νεοφυείς επιχειρήσεις στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης. Με έδρα το Λονδίνο, υποστηριζόμενη από τη Microsoft και αποτίμηση που έφτασε τα 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια, η εταιρεία υποσχόταν ότι η «Natasha» -ο εικονικός project manager της πλατφόρμας -μπορούσε να δημιουργήσει εφαρμογές και λογισμικό με ελάχιστη ανθρώπινη παρέμβαση.
Ολόκληρος ο τεχνολογικός κόσμος είχε εντυπωσιαστεί -ανάμεσά τους κι εγώ, που είχα την ευκαιρία να συναντήσω την ομάδα της Builder.ai στη μεγαλύτερη έκθεση τεχνολογίας της Ευρώπης, το Web Summit στη Λισαβόνα, το 2022.
Η ιδέα της Builder.ai ήταν ελκυστική: μικρές επιχειρήσεις και οργανισμοί, χωρίς προγραμματιστές ή ιδιαίτερη τεχνική κατάρτιση, μπορούσαν να φτιάξουν εξειδικευμένες εφαρμογές με μία απλή διεπαφή (interface) με τη βοήθεια των εξελιγμένων μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης της εταιρείας.
Όμως, όπως και στον Μηχανικό Τούρκο, πίσω από την εντυπωσιακή βιτρίνα υπήρχαν άνθρωποι. Πολλοί άνθρωποι!
H μη-Τεχνητή Νοημοσύνη Αποκαλύπτεται
Όταν η Νοημοσύνη Δεν Είναι Τεχνητή
Έρευνες και καταγγελίες αποκάλυψαν ότι το «έξυπνο» σύστημα της Builder.ai δεν ήταν τόσο αυτόματο όσο φαινόταν. Αντί για έναν πλήρως αυτοματοποιημένο μηχανισμό, η εταιρεία βασιζόταν σε εκατοντάδες μηχανικούς στην Ινδία, που έγραφαν χειροκίνητα τον κώδικα για κάθε παραγγελία!
Η Natasha, το φιλικό ψηφιακό πρόσωπο της Builder.ai, δεν ήταν ούτε τόσο έξυπνη ούτε τόσο αυτόνομη. Οι χρήστες πίστευαν ότι αλληλεπιδρούσαν με έναν αλγόριθμο, ενώ στην πραγματικότητα συνομιλούσαν -έμμεσα- με πραγματικούς ανθρώπους που έκαναν τη δουλειά πίσω από την οθόνη.
“Fake it till you make it” (όπως λένε στα Αγγλικά) —ή απλώς fake it!
Η Builder.ai δεν ήταν η πρώτη startup που υπερέβαλε τις δυνατότητές της. Ολόκληρα οικοσυστήματα τεχνολογίας έχουν στηριχθεί στην υπόσχεση για προϊόντα που θα λειτουργήσουν στο μέλλον.
Όμως, στην περίπτωση της Builder.ai δεν μιλάμε απλώς για αισιόδοξες προγνώσεις, αλλά για μία συνειδητή εξαπάτηση.
Πρώην εργαζόμενοι περιγράφουν πώς οργανώθηκε η πλήρης απόκρυψη του ανθρώπινου παράγοντα. Οι μηχανικοί δούλευαν κάτω από ασφυκτικές συνθήκες, προσπαθώντας να παραδώσουν προϊόντα που οι πελάτες πίστευαν πως είχαν παραχθεί από τη Natasha.
Οι επενδυτές έβλεπαν παρουσιάσεις που υπονοούσαν πλήρη αυτοματοποίηση. Οι πελάτες πλήρωναν premium τιμές για υπηρεσίες που, τελικά, δεν διέφεραν από το παραδοσιακό outsourcing.
Λογιστικά Τρικ και Χρέη Δισεκατομμυρίων
Τον Φεβρουάριο του 2025, άρχισαν να εμφανίζονται σοβαρά προβλήματα στην εταιρεία. Εσωτερικά έγγραφα αποκάλυψαν συναλλαγές με την ινδική VerSe Innovation που παραπέμπουν σε κυκλική τιμολόγηση (round-tripping) -μια πρακτική που διογκώνει τεχνητά τα έσοδα μέσω αγοραπωλησιών μεταξύ «συνεργατών».
Με αυτή την τακτική, η Builder.ai κατάφερε να φαίνεται ότι μεγαλώνει και να προσελκύσει νέα κεφάλαια. Όμως η πραγματικότητα δεν άργησε να φανεί. Χρωστούσε ήδη 85 εκατομμύρια δολάρια στην Amazon Web Services και άλλα 30 εκατομμύρια στη Microsoft. Οι πληρωμές σταμάτησαν. Οι τραπεζικοί λογαριασμοί πάγωσαν. Οι εργαζόμενοι έμειναν απλήρωτοι. Και οι πελάτες βρέθηκαν με ημιτελή ή απενεργοποιημένα προϊόντα στα χέρια τους.
Σύγχρονα Μαθήματα από μια Παλιά Ιστορία
Η ιστορία της Builder.ai λειτουργεί ως μία σύγχρονη υπενθύμιση: σε έναν κόσμο όπου η λέξη “AI” ανοίγει πόρτες και κεφάλαια, η ανάγκη για διαφάνεια γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ.
Ο Μηχανικός Τούρκος νίκησε μεν τον Ναπολέοντα, αλλά στο τέλος αποκαλύφθηκε. Το ίδιο συνέβη και με τη Builder.ai. Μόνο που αυτή τη φορά, το κουτί δεν άνοιξε με ένα κλειδί, αλλά με μια σειρά αποκαλύψεων, χρεών που δεν μπορούσαν να κρυφτούν και νομικών διαδικασιών που ακολούθησαν.
Πίσω από την εταιρία δεν υπήρχε τεχνητή νοημοσύνη. Υπήρχαν άνθρωποι - αόρατοι μεν, αλλά ακόμη - όπως φάνηκε - απαραίτητοι. Γιατί το ΑΙ δεν μπορεί ακόμη να κάνει τα πάντα.
Ο Θάνος Παπαδημητρίου διδάσκει επιχειρηματικότητα στο NYU Stern της Νέας Υόρκης και εφοδιαστική αλυσίδα στο SDA Bocconi της Μουμπάι. Είναι συνιδρυτής της τεχνολογικής startup, Moveo AI.
