Ας ξεκινήσουμε με μια ανασκόπηση της σύγχρονης οικονομικής ιστορίας, υπενθυμίζοντας τον τρόπο με τον οποίο η Κίνα μετατράπηκε από χώρα πειρατικών, απομιμητικών προϊόντων, σε οικονομική υπερδύναμη.
Η Κίνα εντάχθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) το 2001 και, ως μέρος αυτής της ένταξης, υποχρεώθηκε να συμμορφωθεί με τη Συμφωνία TRIPS (Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights). Η Συμφωνία TRIPS θέτει ελάχιστα πρότυπα προστασίας δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας (πατέντες, εμπορικά σήματα, πνευματικά δικαιώματα και άλλα). Η συμμόρφωση απαιτούσε από την Κίνα να αναβαθμίσει το νομικό και θεσμικό της πλαίσιο, να δημιουργήσει εξειδικευμένα δικαστήρια όλων των βαθμίδων και ελεγκτικούς μηχανισμούς για την προστασία της Διανοητικής Ιδιοκτησίας.
Με την υπογραφή της συμφωνίας αυτής, δημιουργήθηκε ένα πιο ασφαλές και προβλέψιμο επιχειρηματικό περιβάλλον, το οποίο προσέλκυσε άμεσες ξένες επενδύσεις και ενίσχυσε το εμπόριο. Οι Apple, Nike, Microsoft, BMW, Nestle και πολλές άλλες εταιρείες, εμπιστεύονται πλέον την Κίνα, διότι η Κίνα φρόντισε να προστατεύσει την ιδιοκτησία τους.
Η αναβάθμιση του συστήματος πατεντών, έφερε ως αποτέλεσμα μια οικονομία βασισμένη στην καινοτομία και τη μετάβαση από το «Made in China» στο «Innovated in China», κυρίως σε τεχνολογικούς τομείς (AI, τηλεπικοινωνίες, πράσινη τεχνολογία).
Ένας ελάχιστα γνωστός παράγων που εμποδίζει την προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό στην Ελλάδα, είναι η μη επικύρωση από τη χώρα μας του Ενιαίου Διπλώματος Ευρεσιτεχνίας και του Ενοποιημένου Δικαστηρίου.
Μια σημαντική εξέλιξη που αποσκοπεί στο να καταστήσει την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας μέσω πατέντας ευκολότερη και φθηνότερη στην Ευρώπη άρχισε τελικά να λειτουργεί τον Ιούνιο του 2023, μετά από χρόνια καθυστερήσεων. Πρόκειται για δύο συγγενείς συμφωνίες, τη διαδικασία τoυ Ενιαίου Διπλώματος Ευρεσιτεχνίας (Unitary Patent, UP) και τη δημιουργία του Ενοποιημένου Δικαστηρίου (Unified Patent Court, UPC).
Σε σχετικό άρθρο του 2023 αναφέραμε ότι η Ελλάδα (δυστυχώς) δεν έλαβε έγκαιρα μέρος στις διεργασίες για την Ενιαία Πατέντα και το Ενοποιημένο Δικαστήριο, ως εκ τούτου, δεν διεκδίκησε και φυσικά δεν απέκτησε ούτε πρωτοδικείο, όπως η Λισαβόνα, η Λιουμπλιάνα, το Ελσίνκι, και άλλες 16 πόλεις, ούτε προσπάθησε να αποκτήσει κέντρο εκπαίδευσης, κέντρο διαιτησίας ή κέντρο διαμεσολάβησης. H ιστοσελίδα του ΟΒΙ, που είναι η επισπεύδουσα αρχή σε θέματα πατεντών στη χώρα μας, δεν έχει καμία σχετική πληροφορία. Το Τομεακό Επιστημονικό Συμβούλιο «Μεταφορά Τεχνολογίας και Διανοητική Ιδιοκτησία», ένα συμβουλευτικό όργανο του Υπουργείου Ανάπτυξης, όπως και η Επιτροπή Διανοητικής Ιδιοκτησίας του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (ICC) δώσανε σαφώς θετική γνωμοδότηση υπέρ της ένταξης της χώρας μας στις δύο αυτές συμφωνίες. Οι δύο διαδοχικές κυβερνήσεις της ΝΔ όμως, δεν ακολούθησαν τη γνωμοδότηση χωρίς να δώσουν κάποια εξήγηση.
Ας υποθέσουμε ότι ένας κατασκευαστής συστημάτων άρδευσης έχει λάβει μια ευρωπαϊκή πατέντα για ένα νέο σύστημα, προτίθεται να το παράξει σε μια ευρωπαϊκή χώρα και να μεταφέρει εκεί την Έρευνα και Ανάπτυξη των προϊόντων του. Η ευρωπαϊκή πατέντα απαιτεί επικύρωση στις χώρες που τον ενδιαφέρουν επιχειρηματικά. Αν την επικυρώσει ως Ενιαία Πατέντα, θα πληρώσει σαφώς λιγότερο από 2.000 ευρώ και θα λάβει κάλυψη σε 18 χώρες με συνολικό πληθυσμό άνω των 300 εκατομμυρίων. Αν την επικυρώσει ως Ελληνική Πατέντα στον ΟΒΙ, θα πληρώσει περίπου 2.000 ευρώ (επιπλέον της μετάφρασης στα Ελληνικά, ο ΟΒΙ απαιτεί και τέλη 400 ευρώ) και θα λάβει κάλυψη σε μια μόνο χώρα με πληθυσμό μόνο 10 εκατομμυρίων. Προφανώς, ο συγκεκριμένος επιχειρηματίας να επιλέξει την Ενιαία Πατέντα και να κάνει στη συνέχεια την επένδυσή του σε μια άλλη χώρα χαμηλού κόστους, όπως τη Βουλγαρία ή τη Ρουμανία, όπου η Ενιαία Πατέντα είναι σε ισχύ.
Ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο ο κάτοχος Ευρωπαϊκής Πατέντας θα διστάσει να επικυρώσει την Ευρεσιτεχνία του στην Ελλάδα, είναι το δικαστικό μας σύστημα. Θα θελήσει να εμπλακεί σε δικαστική διαμάχη ενώπιον τοπικού δικαστηρίου με ελάχιστη εμπειρία, σε μια ξένη γι’ αυτόν γλώσσα, για να προστατέψει τα δικαιώματά του, ή θα προτιμήσει να εμπιστευθεί την προστασία της τεχνολογίας του σε μια κεντρική, έμπειρη, εξειδικευμένη δικαστική αρχή, όπως το Ενοποιημένο Δικαστήριο;
Ο υπογράφων, χωρίς να ισχυρίζεται ότι έχει προφητικές ικανότητες, προβλέπει ότι λόγω της ανωτέρω ανισορροπίας κόστους/οφέλους, στο μέλλον ελάχιστες ευρωπαϊκές πατέντες θα επικυρωθούν και θα ισχύσουν στην Ελλάδα.
Η μη επικύρωση λοιπόν της συμφωνίας για την Ενιαία Πατέντα, για το Ενοποιημένο Δικαστήριο, όπως και αυτή για την παλαιότερη Συμφωνία του Λονδίνου, αποτελούν επιπλέον κρίκους σε μια αλυσίδα αρνητικών αποφάσεων που οδηγούν τη χώρα μας μακριά από την ευρωπαϊκή ενοποίηση, απομακρύνοντας έτσι πιθανή έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για κρατικά έσοδα, τη δημιουργία καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας και το brain-drain.
H εντατική προσπάθεια των δυο τελευταίων κυβερνήσεων να προσελκύσουν παραγωγικές επενδύσεις, ελάχιστα έχει αποδώσει. Αν η προστασία των τεχνολογικών εφευρέσεων μείνει επισφαλής ή πολύ ακριβή, κάθε προσπάθεια προσέλκυσης επενδύσεων τεχνολογίας θα συναντά μεγάλα εμπόδια. Κάθε προσπάθεια για την αναβάθμιση του οικοσυστήματος καινοτομίας, όσο αξιέπαινη και κοστοβόρα και αν είναι, θα καταλήγει σε αποτυχία.
* Ο Δρ. Δημήτρης Κουζέλης είναι European Patent Attorney, πρώην Διευθυντής στο European Patent Office, συνιδρυτής της Intellex, εκπρόσωπος του ΣΕΒ στην Business Europe, μέλος του ΤΕΣ Καινοτομία και Διανοητική Ιδιοκτησία, Πρόεδρος της Επιτροπής Διανοητικής Ιδιοκτησίας του ICC-Hellas
