Συμπληρώνονται φέτος ογδόντα χρόνια από το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, μια θλιβερή επέτειος που μας καλεί να αναστοχαστούμε τις τραγικές σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας. Με αφετηρία ένα ποίημα, εστιάζουμε στη μοίρα των Γερμανών προσφύγων από τις ανατολικές περιοχές της Ευρώπης, μέσα από τα έργα του βραβευμένου με Νόμπελ λογοτεχνίας Γκύντερ Γκρας.
Το Ναυάγιο του Βίλχελμ Γκούστλοφ: Μνήμη και Τραγωδία
Γυρίζοντας στον Ιανουάριο του 1945, η βύθιση του κρουαζιερόπλοιου Βίλχελμ Γκούστλοφ από σοβιετικό υποβρύχιο στη Βαλτική θάλασσα παραμένει μια από τις πλέον αιματηρές ναυτικές τραγωδίες. Το πλοίο, που μετέφερε έως και 10.000 Γερμανούς πρόσφυγες και στρατιώτες στα τελευταία στάδια του πολέμου, βυθίστηκε αυτανδρώς, συμβολίζοντας το δράμα του ξεριζωμού και της απώλειας. Ο ίδιος ο Γκύντερ Γκρας, γέννημα των περιχώρων του Γκντανσκ (Ντάντσιχ), αποτύπωσε το γεγονός στη νουβέλα του «Σαν τον κάβουρα» (2002), καθώς και σε άλλες λογοτεχνικές δημιουργίες του.
Η Γραφειοκρατία της Προσφυγιάς και η Βαλτική στη Μνήμη
Το 1967, ο Γκρας γράφει το εκτενές ποίημα «Πύργος από άμμο», όπου αφηγείται με συγκινητικό τρόπο τη μοίρα των ανθρώπων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Σε *ένα εμβληματικό απόσπασμα*, τονίζει πόσο άβολα αισθάνεται ο πρόσφυγας όταν καλείται να απαντήσει στη γραφειοκρατική ερώτηση «γεννηθείς πότε και πού;». Η προέλευσή του μοιάζει να χάνεται στις παιδικές αναμνήσεις του, στους πύργους από άμμο της Βαλτικής και στους ήχους της θάλασσας: «Πώς κάνει η Βαλτική; - μπλουμπ, πφφφ, πσσσ...».
Όταν οι πρόσφυγες φτάνουν στη δυτική Γερμανία, βλέπουν τις ιδιαίτερες ταυτότητές τους να αμφισβητούνται, με τη μνήμη της θάλασσας τους να αντιμετωπίζεται πολλές φορές με καχυποψία, σχεδόν ως *"έσχατη προδοσία"*.
Ανθρώπινες Μνήμες, Χαμένες Πατρίδες
Η ποίηση του Γκρας αντιπαραθέτει στη σκληρότητα του ξεριζωμού και της καταγραφής τις προσωπικές μνήμες και τα μικρά εφόδια της παιδικότητας: βελανίδια, κεχριμπάρι, παλιά παιχνίδια, μυρωδιές από σπίτια που δεν υπάρχουν πια. Αυτά είναι οι θησαυροί των προσφύγων – θραύσματα μιας χαμένης πατρίδας που συνεχίζουν να συνοδεύουν τη ζωή τους. Όπως γράφει χαρακτηριστικά: «Μου έμαθαν κόλπα οι αδέσποτοί μου θησαυροί: μυρουδιές, τσαλαπατημένα κατώφλια, παραγραμμένα χρέη...».
Οι μνήμες του πολέμου για τον Γκρας, γεννημένο το 1927, ανακατεύονται με παιδικές εμπειρίες, εικόνες καθημερινότητας και εμβληματικά στοιχεία της εποχής: «Βάφτιση, το μύρο, εμβόλια, το σχολείο. Το παιχνίδι μου με θραύσματα βομβών. Το Πνεύμα το Άγιο και του Χίτλερ το πορτραίτο. Ανάμεσα σ' αυτά τα δυο μεγάλωσα...».
Ο αντίλαλος από τις σειρήνες των πλοίων και ο «παφλασμός της Βαλτικής» παραμένουν για πάντα στη μνήμη – ως διαρκής υπενθύμιση της απώλειας, αλλά και της ανάγκης διατήρησης της ιστορικής μνήμης και των ανθρωπίνων αξιών.
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
